از نظر اقتصادي، انواع مختلفي از كالاها وجود دارد كه مورد استفاده انسان قرار مي­گيرد. يك دسته از اين كالاها به نام كالاهاي ضروري شناخته مي­شوند. طبق دستورالعمل تبصره (1) بند (د) ماده (101) قانون برنامه پنج­ساله پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران، كالاهاي اساسي داراي مشخصه­هاي زير هستند:

الف- در صورت افزايش درامد مصرف كنندگان، تقاضا براي آن­ها به نسبتي كمتر از درامد افزايش يابد به طوري كه سهم اين كالاها در مخارج مصرف كنندگان با افزايش درامد كاهش يابد.

ب- مصرف اين كالاها براي اغلب مصرف كنندگان ضروري بوده و از سهم نسبتاً بالايي در بودجه خانوار برخوردار باشند.

ج- امكان واكنش مصرف كنندگان نسبت به تغييرات قيمت آن­ها ناچيز بوده و افراد ناگزير اين كالاها را در قيمت­هاي بالا نيز همچنان مصرف نمايند.

براي تامين اين كالاها و عدم كاهش ذخيره استراتژيك در مقاطع زماني گوناگون، دولت مي بايست اطلاع دقيقي از مصرف اينگونه كالاها داشته باشد. با توجه به درخواست­هاي صورت گرفته از مركز آمار ايران به عنوان يك مرجع بي­طرف در اعلام مقدار مصرف انواع كالاهاي اساسي و با توجه به قدمت 55 ساله اجراي طرح آمارگيري هزينه و درامد خانوار در مركز آمار ايران، اين دفتر با استفاده از داده­هاي طرح مذكور و اطلاعات توليد شده در جداول داده-ستانده اقدام به براورد مقدار مصرف انواع كالاهاي ضروري نمود.

تأمين اقلام سبد مصرفي خانوار از مجموع توليد در داخل و واردات كالاي مورد نظر انجام مي­شود. مقدار توليد يك كالا در داخل كشور در دستگاه­هاي ذيربط از سال­ها قبل برنامه­ريزي شده است. ولي مقدار مصرف كالا در سبد خانوار و كارگاه با توجه به تغيير الگوي مصرف و شرايط اقتصادي نيازمند پيش بيني است. مقدار مصرف خانوار از تنها منبع موجود آماري يعني طرح هزينه و درامد خانوار مركز آمار ايران قابل احصاء است. آنچه كه مي­ماند مصرف كارگاهي كالا است كه باز هم از طريق داده­هاي موجود (جداول داده-ستانده و حساب­هاي ملي) قابليت براورد دارد. آنچه كه براي برنامه­ريزي ضروري است، پيش­بيني براي سال­هاي آينده است. نگارندگان گزارش تلاش نمودند كه از طريق علمي به كمك داده­هاي معتبر موجود اين مهم را انجام دهند. بديهي است كه در صورت توليد كالا بيش از مصرف داخلي امكان برنامه­ريزي براي صادرات كالا نيز وجود دارد.

كالاهاي ضروري براورد شده در اين گزارش شامل؛ گندم، برنج، گوشت دام، گوشت پرندگان، ماهي و ميگو، شير و محصولات لبني، روغن­ها و چربي­ها، قند، شكر و چاي است.

گزارش حاضر توضيحي بر چگونگي انجام محاسبات علمي صورت گرفته در اين خصوص است، كه به تشريح نحوه استفاده از داده­ها و انجام محاسبات لازم پرداخته است.

اميد است كه گزارش حاضر براي برنامه ­ريزان اقتصادي مفيد واقع شود.

برای مشاهده متن کامل مطلب به فایل پیوست مراجعه کنید.