آمارهای گذران وقت، زمان صرف شده یا اختصاص داده شده افراد در یک دوره مشخص مثلا 24 ساعت از یک شبانه روز و یا یک دوره 7 روز هفته است. آمارهای گذران وقت ابزاری منحصر به فرد برای بررسی طیف وسیعی از نگرانی‌های سیاسی از جمله ارزیابی کیفیت زندگی یا رفاه عمومی، تجزیه و تحلیل تقسیم کار بین زنان و مردان، بهبود برآورد انواع کار (بامزد و بدون مزد) و برآورد تولید خانوار و سهم آن در تولید ناخالص داخلی است.

علاقه روزافزون کشورها به روش‌های بررسی زمان صرف شده نه تنها از اهمیت استراتژیک استفاده از آمار گذران وقت  برای اهداف سیاسی و تحقیقاتی می‌باشد بلکه از تنوع و دامنه گسترده‌ای از کاربردهای آمار گذران وقت در زمینه‌های مختلف مانند حمل و نقل، اوقات فراغت و تفریح، برنامه‌های بازنشستگی و برنامه‌های مراقبت‌های بهداشتی نیز می‌باشد. علاوه بر کاربردهای اولیه آنها در زمینه‌هایی مانند مطالعه تغییرات اجتماعی ، تقسیم کار، تخصیص زمان برای تعهدات خانگی و غیره، مطالعات استفاده از زمان اخیراً در برآورد ارزش تولید خانوار ارائه شده است. در این گزارش تلاش شده است آمارهای گذران وقت ایران با تعدادی از کشورهای منتخب که از نظر جامعه آماری مشابه ایران هستند، مقایسه شود.

 2-تاریخچه طرح امارگیری گذران وقت در جهان و ایران

مطالعات مربوط به گذران وقت برای اولین بار در جهان در اوایل دهه 1900 در آمارگیری‌های اجتماعی در مورد شرایط زندگی خانواده‌های طبقه کارگر انجام شد. ساعات طولانی کار و نیاز به سازماندهی کار برای کوتاه کردن روزکاری، اطلاع در مورد نسبت کار و اوقات فراغت در زندگی روزمره کارگران در کشورهایی که صنعتی شدن در آن جریان داشت باعث ایجاد نگرانی گردید.

توزیع زمانی فعالیت‌های روزمره در جمعیت‌های شهری و روستایی تحت تأثیر پیامدهای شهرنشینی و درجات مختلف صنعتی شدن در جوامع مختلف قرارگرفت. بیشتر مطالعات انجام شده از گذران وقت در کشورهای در حال توسعه انجام شده است.

مطالعات گذران وقت در اوايل قرن بيستم به‌عنوان ابـزاري بـراي فهـم شیوه زنـدگي مردم از جمله زندگي اجتماعي آنان بر اساس الگوي گذران وقت انجام شـد. در نيمـه دوم قـرن بيستم خصوصاً در دهه‌هاي آخر قرن، نياز به اندازه‌گيري كار بدون مزد مردان و زنان براي براورد توزيع كار بدون مزد كه به منظور رفاه فردي انجام مي‌شود، احساس شد. اين بررسي‌ها در دهه 1960 توسط كانادا و بريتانياي كبير آغاز و توسط نروژ، بلغارسـتان، ژاپن، فنلاند، اتريش و بعضي كـشورهاي ديگـر در دهـه‌هـاي 1970 و 1980 دنبـال شـد. ايـن كشورها از مفاهيم و روش‌هاي‌شان براي اندازه‌گيري و تحليـل مزدكـار زنـان و مـردان استفاده كردند. بديهي است كه اجراي چنين طرح‌هايي نيازمند طبقه‌بندي‌هاي مرتبط و جامعي است. در ميان طبقه‌بندي‌هاي ارائه‌شده از سوي كشورهاي پيشرفته، طبقه‌بندي اداره آمار اتحاديـه اروپـا[1] و استراليا از منابع معتبر در اين زمينه مي‌باشند. در دو كنفرانس جهاني كه در سال‌هاي 1985 و 1995 برگزار شد، نياز به اين مطالعات از سوي مراكز ملي آمار ، منطقه‌اي و بين‌المللي و نهادهاي وابـسته بـه سـازمان ملـل بـراي ايجـاد مبنايي براي براورد كل كار زنان، به خصوص كار بدون مزد آنها مورد تأكيد قرار گرفته است. در قالب يك طرح عملي كه در چهارمين كنفرانس جهاني زنان در سال 1995 در پكن ارائـه شـد، گسترش طبقه‌بندي‌هاي بين‌المللي فعاليت‌هاي گذران وقت با توجه به تفاوت‌هاي بـين زنـان و مردان در كار با مزد و بدون مزد مورد تأكيد قرار گرفت.

مطالعات مربوط به گذران وقت در ایران نخستين بار بنا به درخواست مركز آمار ايران به صورت طرح پژوهشي با هدف بررسي چگونگي گذران وقت افراد جامعه در پژوهشكده آمار انجام و به دنبال آن به صورت طرح آزمايشي در سال 1383 در شهر تهران اجرا شد، بعد از آن نخستین بار برای دوره آماری یکساله در فصل پاییز و زمستان 1387 بهار و تابستان 1388و برای دومین دوره آماری، فصل پاییز و زمستان 1393 و بهار و تابستان 1394، در مناطق شهری کشور توسط دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری تهیه، طراحی و اجرا شد. سومین دوره آماری این طرح در فصل پاییز و زمستان 1398و بهار و تابستان 1399در نقاط شهری کشور اجرا شد...

برای مشاهده متن کامل به فایل پیوست مراجعه کنید.