سمينار آموزشي – توجيهي طرح آمارگيري هزينه و درامد خانوارهاي شهري و روستايي سال 1397 از تاريخ 27 لغايت 28 فروردين ماه با حضور كارشناسان مسئول استان‌ها در تهران برگزار شد. اين طرح در سال 1397 در مناطق شهري و روستايي 31 استان با بیش از 40 هزار خانوار نمونه اجرا مي‌شود. و در آن علاوه بر پرسش ريز اقلام هزينه و درامد خانوار، خصوصيات اجتماعي اعضاي خانوار، وضع شغلي و مشخصات محل سكونت خانوار نيز پرسش مي‌شود. اين طرح از ارديبهشت ماه 1397 لغايت  فروردين ماه 1398 ادامه خواهد داشت و نتايج آن در شهريور سال 1398 منتشر خواهد شد. . طرح هزينه و درامد خانوار، قديمي‌ترين طرح نمونه‌گيري مركز آمار ايران است كه از سال 1342 تاكنون اجرا شده است.

مدير كل دفتر جمعيت،‌ نيروي كار و سرشماري هاي مركز آمار ايران در افتتاحيه اين سمينار آموزشي،‌ ضمن تبريك عيد مبعث و اعياد شعبانيه، اظهار اميدواري كرد با اجراي طرح هاي آماري دقيق، گام‌هاي مثبتي در راه خدمت رساني به جامعه انجام شود. علي اكبر محزون با بيان اين كه كارگاه آموزشي حاضر بيشتر  هم‌انديشي بين كارشناسان استان ها و مركز آمار  است تا يك سمينار آموزشي يك طرفه، افزود: طرح هزينه و درامد از طرح‌هاي باسابقه مركز آمار است و در سال 1389 همايش نيم قرن با اقتصاد خانوار برگزار گرديد. وي در ادامه با مروري بر تاريخچه  و اهميت موضوع هزينه و در امد در ايران و جهان گفت:‌ در رابطه با موضوع اقتصاد جديد منزل،‌ اقتصاد‌دان‌هايي چون گري بيكر، نوبليست اقتصادي به آن پرداخته وآن را تئوريزه كرده‌اند. علاوه بر اين در تاريخ ايران و جهان نيزانديشمنداني چون ملاصدرا، خواجه نصير الدين طوسي، ابن سينا و ارسطو به موضوع اقتصاد خانوار با عناويني چون تدبير منزل پرداخته‌اند. محزون در ادامه با اشاره به اهميت طرح هزينه و درامد خانوار در تهیه شاخص‎هاي اهداف توسعه هزاره اظهار كرد: اولين هدف در بين شاخص هاي توسعه هزاره(MDG_S) ، ريشه کني فقر و گرسنگي  است و از اهداف مهم شاخص‌هاي توسعه پایدارSDG_S))، پايان دادن فقر در هر نقطه جهان و به هر شكل ممكن است. وي افزود:‌ سازمان‌‌هاي بين المللي چون سازمان ملل و سازمان بين المللي كار(ILO) نيز توجه ويژه‌اي به فقر و بحث هزينه و درامد خانوار داشته‌اند.

مدير كل دفتر جمعيت در ادامه گفت:‌ با توجه به اهميت  اين طرح،‌ كيفيت دادههاي آن از اهميت زيادي برخوردار است. همچنين نظر به رويكرد جديد مركز آمار در ارائه تحليل هاي تبييني و توصيفي، ارائه مطالب تحليلي در زمينه هزينه و درامد توسط كارشناسان دركاربردي شدن نتايج اين طرح در پژوهش‌هاي دانشگاهي و حتي برنامه‌ريزي خانوار‌ها مي‌تواند مفيد واقع شود. وي بر نظارت دقيق كارشناسان استان ها در اجراي طرح، دقت در ورود اطلاعات  و ارسال به موقع اطلاعات از استان‌ها به مركز آمار تاكيد نمود. در ادامه اين سمينار از عوامل اجرایی استان‌ها در جلب همکاری خانوارها با توجه به اين كه نرخ پاسخگويي خانوار‌ها در اجراي اين طرح در سال 1395، بيش از 96 درصد در مناطق شهری و  98.5 درصد در مناطق روستایی برآورد شده، بود،‌ تشكر شد.

گفتني است سمينار طرح هزينه و در امد براي اولين بار با  حضور دکتر خسروی‌نژاد پژوهشگر و مدرس اقتصاد و از کاربران تخصصی این طرح.برگزار شد.وي در اين سميناربه ارائه مطالبي در رابطه با اهميت و نقش داده هاي بودجه خانوار در تحليل هاي اقتصادي – اجتماعي پرداخت. كاربرد هاي بودجه خانوار و همچنين پيشنهادهاي مطالعات آتي در اقتصاد ايران با تكيه بر بودجه خانوار  از ديگر بخش هاي اين مطالب بود.

شايان ذكر است آخرين نتايج اين طرح مربوط به سال 1395 است. نگاهي به اهم نتايج طرح درسال 1395 در مناطق شهري و روستايي نشان مي‌دهد كه:

متوسط هزينه‌ی كل خالص سالانه‌ی يك خانوار شهري284،820 هزار ريال بوده است كه نسبت به رقم مشابه در سال قبل 8.5 درصد افزايش نشان مي دهد. از هزينه‌ی كل سالانه‌ی خانوار شهري  66,636   هزار ريال با سهم 23.4 درصد مربوط به هزينه‌های خوراكي و دخاني و 218,185 هزار ريال با سهم 76.6 درصد مربوط به هزينه‌هاي غيرخوراكي بوده است. در بين هزينه‌‌هاي خوراكي و دخاني، بيشترين سهم با 22.0 درصد مربوط به هزينه‌ی آرد، رشته، غلات، نان و فرآوردهای آن و در بين هزينه‌هاي غيرخوراكي بيشترين سهم با 44.5 درصد مربوط به مسكن بوده است.

-  متوسط درامد اظهار شده‌ی سالانه‌ی يك خانوار شهري 317،210 هزار ريال بوده است كه نسبت به سال قبل، 13.7 درصد افزايش داشته است. بر اين اساس در سال 1395 رشد متوسط درامد سالانه خانوارهاي شهري در مقايسه با رشد هزينه كل سالانه، 5.2 درصد بيشتر رشد داشته است. منابع تامين درامد خانوارهاي شهري نشان مي­دهد كه 33.3 درصد درامد از مشاغل مزد و حقوق بگيري، 17.0 درصد از مشاغل آزاد كشاورزي و غيركشاورزي و 49.7 درصد از محل درامدهاي متفرقه خانوار تأمين شده است.

-  متوسط هزينه‌ی كل خالص سالانه‌ی يك خانوار روستايي 156،907 هزار ريال بوده است كه  نسبت به سال قبل 6.6 درصد افزايش نشان مي‌دهد. از هزينه‌ی كل سالانه‌ی خانوار روستايي 59،769 هزار ريال با سهم 38.1 درصد مربوط به هزينه‌هاي خوراكي و دخاني و 97،138 هزار ريال با سهم 61.9 درصد مربوط به هزينه‌هاي غيرخوراكي بوده است. در بين هزينه‌هاي خوراكي و دخاني، بيشترين سهم با 25.5 درصد مربوط به هزينه‌ي آرد، رشته، غلات، نان و فرآوردهای آن و در بين هزينه‌هاي غيرخوراكي، بيشترين سهم با 30.2 درصد مربوط به مسكن بوده است.

-  متوسط درامد اظهار شده­ی سالانه‌ي يك خانوار روستايي 176,866 هزار ريال بوده است كه نسبت به سال قبل، 9.8 درصد افزايش داشته است. بر اين اساس در سال 1395 رشد متوسط درامد سالانه خانوارهاي روستايي در مقايسه با رشد هزينه كل سالانه، 3.2 درصد بيشتر رشد داشته است. منابع تامين درامد خانوارهاي روستایی نشان مي­دهد كه 30.3 درصد از مشاغل مزد و حقوق بگيري، 31.1 درصد از مشاغل آزاد كشاورزي و غيركشاورزي و 38.5 درصد از محل درامدهاي متفرقه خانوار تأمين شده است.

خاطر نشان مي­سازد كه نشريه طرح مذكور در درگاه ملي آمار به نشاني www.amar.org.ir قابل دسترسي است.