سمینار آموزشی – توجیهی طرح آمارگیری نیروی کار ازدوم اردیبهشت لغایت چهارم اردیبهشت توسط مرکز آمار ایران با مشارکت کارشناسان معاونت آمار سازمان برنامه و بودجه استان‌ها در مركز آمار ایران برگزار میشود. هدف از اجرای این طرح برآورد شاخص‌های نیروی کار به صورت فصلی و سالانه و همچنین تغییرات آن در کل کشور، نقاط شهری، نقاط روستایی و تغییرات سالانه در استان‌ها است. عملیات میدانی جمع‌آوری داده‌های این طرح از تاریخ 21 اردیبهشت شروع و به مدت دو هفته ادامه خواهد یافت
همزمان سمینار طرح آمارگیری هزینه و درامد خانوارهای شهری و روستایی سال 1398، نیز برگزار میشود. طرح هزینه و درامد خانوار قدیمی‌ترین طرح نمونه گیری مركز آمار ایران است كه از سال 1342 تاكنون اجرا شده است. این طرح در سال 1398 در مناطق شهری و روستایی 31 استان با تعداد 40968 خانوار نمونه اجرا میشود. در این طرح علاوه بر پرسش ریز اقلام هزینه و درامد خانوار، ویژگی‌های اجتماعی اعضای خانوار، وضع شغلی و مشخصات محل سكونت خانوار نیز پرسش میشود. عملیات میدانی این طرح از اردیبهشت ماه 1398 لغایت فروردین ماه 1399 ادامه خواهد داشت و نتایج آن در شهریور سال 1399 منتشر خواهد شد.
دكتر پارسا در مراسم افتتاحیه دوره‌های آموزشی این طرح‌های آمارگیری، با بیان این كه در سال 1397، آگاهی بخشی، ظرفیت‌سازی و آماده سازی‌های لازم در زمینه استقرار نظام آمارهای ثبتی‌مبنا در كشور انجام شده است، گفت: سال 1398، سال گذار از نظام آمارگیری‌های سنتی به آمارهای ثبتی مبنا است. وی یكی از مؤلفه‌های مهم نظام آماری مدرن را، ارائه تحلیل در كنار انتشار آمار های توصیفی ذكر كرد.
دكتر پارسا تاكید كرد: با توجه به هماهنگی های انجام شده، همه دستگاه‌ها موظف هستند ریز داده‌های خود را به مركزآمار ایران ارائه دهند و هیچ دستگاهی بهانه‌ای برای عدم همكاری و ارائه ریز داده های خود به شكل pin , bin , lin ( داده ای هویتی،مكانی و كسب و كار) به مركز آمار ایران ندارد، چرا كه این اطلاعات در نهایت پایه و اساس حكمرانی خوب یا good governance می باشد و اهمیت بسزایی دارد .
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار كرد: با پی‌گیری‌های انجام شده و با توجه به به این كه یكی از گرایش‌های مسلط نظام‌های آماری در همه كشورها ، یگانگی مرجعیت تولید و انتشار آمار های رسمی است و مركز آمار ایران نیز تنها مرجع رسمی تورم است، لذا از سال گذشته نهاد دیگری نرخ تورم را منتشر نمی‌كند.
پارسا در ادامه دو طرح هزینه درآمد و نیروی كار را، طرح‌های مهم مركز آمار ایران ذكر كرد و افزود: استراتژی مسلط ما، نهایت همكاری رؤسای سازمان برنامه و بودجه استان‌ها ومسئولان مالی آن‌ها با كارشناسان اجرای این دو طرح در استان‌ها است یعنی به گونه‌ای هماهنگی كرده ایم كه روسای سازمان ها و معاونان مالی سازمان مدیریت استان‌ها نهایت همكاری را برای اجرای بهینه این دو طرح در استان‌ها انجام دهند.
دكتر پارسا تاكید كرد، انتشار دقیق و درست عدد نهایی شاخص‌های اقتصادی توسط مركز آمار ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است و همه كارشناسان مركز و استان ها در تحقق این امر باید تلاش نمایند.
ضرورت اعلام درصد خطای طرح برای جلب اعتماد نسبت به نتایج طرح های آمارگیری
دكتر فرهاد مهران، مشاور سازمان بین المللی كار كه از مدعوین افتتاحیه این سمینار بود، در سخنرانی خود به جهت‌گیری‌های جهانی در تولید آمارهای نیروی انسانی اشاره كرد. وی به مسائل موجود در طرح آمارگیری نیروی كار در چند بخش از جمله دامنه نیروی كار، تعاریف، منابع آمارهای نیروی كار و انتشار آن در سطح جهانی پرداخت. مهران با بیان این كه دامنه و تعاریف طرح نیروی كار، براساس قطع نامه‌های صادره در مجامع سازمان بین‌المللی كار(ILO) متشكل از نمایندگان سازمان‌های آماری دولتی، كار فرمایان و كارگران، تعیین میشود،گفت: اصل تعاریف حدوداً، هر 30 سال یك بار عوض می شود اما دامنه و مكمل‌های تعاریف در فاصله كمتری تغییر می یابد.
وی یكی از موضوعات مهم نیروی كار در ایران و همه كشور ها را " احتساب یك ساعت كار" در محاسبه نرخ اشتغال وبیكاری ذكر كرد و افزود: این مشكل از آن جا ناشی می شود كه ذهنیت افراد با تعریف اشتغال و بیكاری متفاوت است، اما در واقع با محاسبه یك ساعت كار در هفته، همه نوع اشتغال حتی اشتغال های كوچك نیز محاسبه می شود.
دكتر مهران تاكید كرد با توجه به این كه بحث عرضه و تقاضا از بحث‌های مهم نیروی كار است، به همین منظور، همان طور كه حساب‌های ملی محاسبه می شود، حساب كار یعنی عرضه و تقاضای كار، نیز باید محاسبه شود كه در كشور هایی مانند استرالیا این كار انجام می شود.
وی در مورد منابع آمارگیری نیروی كار گفت: آمارهای نیروی كار در برخی از كشور ها از طریق ثبتی و در برخی از كشورها از طریق آمارگیری سنتی حاصل می شود. با توجه به این كه نظام آماری ایران نیز به سمت ثبتی شدن پیش می‌رود، لذا در چشم انداز نظام آماری ایران نیز، ثبتی مبنا شدن طرح نیروی كار باید در دستور كار قرار گیرد. هر چند ثبتی مبنا شدن طرح نیروی كار از ثبتی مبنا شدن سرشماری سخت تر است چرا كه نیروی كار با تغییرات بسیار بیشتری نسبت به سرشماری ها مواجه است.
وی در ادامه در رابطه با نحوه انتشار آمار های تولیدی گفت: آمار ها علاوه بر این كه باید به واقع توصیفی باشد، ولی ماورای توصیف، مفاهیم مرتبط نیز باید در كنار آن منتشر شود و به اصطلاح گویا شود.
مشاور سازمان ILO تاكید كرد، جلب اعتماد نسبت به آمار های منتشر شده و این كه هیچ جای شك و تردیدی در درستی آن ها نباشد، یكی از شاخص های مهم آمارهای منتشره است و برای این كه جلب اعتماد صورت گیرد، میزان دقت و خطا كنار آمارها باید اعلام شود. در واقع اعلام خطا ، نشان دهنده مطالعه و قدرت كار بوده و نشان دهنده ضعف نیست.
وی افزود: در محاسبه نیروی كار، در اكثر كشورهای جهان ، از از روش‌های آماری استفاده می شود، اما این روش‌ها بر اساس شواهد است. یعنی درصد بالایی از آمار ها بر اساس ثبت و یا پاسخ به آمارگیران است و حداكتر 10 تا 15 درصد از آن باید به صورت مدل سازی محاسبه شود.
وی افزود: 74 كشور در دنیا طرح آمارگیری نیروی كار را به شكل سالانه و 50 كشور به صورت فصلی اجرا می كنند و ایران جزو كشور هایی است كه به صورت فصلی این طرح را اجرا می‌كند كه این امر نقطه قوت مركز آمار ایران و مایه مباهات در مجامع بین المللی است.
در طرح نیروی کار سال 1398 سوالات مربوط به دستمزد اضافه شده است
دکتر کیانی معاون طرح های آماری و آمارهای ثبتی مرکز در مراسم افتتاحیه طرح های آمارگیری نیروی کار و هزینه و درآمد با اشاره به ضرورت دعوت از دانشمندان و صاحب نظران این طرح ها، برای نشست مشترک، گفت: در سالهای قبل اطلاعات نیروی کار از سرشماری های عمومی نفوس و مسکن دریافت می شد و در سال 1376 طرح اشتغال و بیکاری به طرح نیروی كار تغییر یافت.
وی با مهم خواندن طرح نیروی كار در اندازه گیری شاخص های بازار کار در سطح ملی و استانی به دلیل بهره گیری حدوداً 2300 آمارگیر و 243 هزار نمونه در طول سه فصل تصریح کرد:امسال در خصوص اشتغال رسمی بخشی به پرسشنامه اضافه شده است تا نوع مالکیت،فعالیت اقتصادی اشتغال رسمی،بیمه و نوع قرارداد رسمی با کارفرما قابل استفاده و بهره برداری شود.
معاون طرح های آماری و آمارهای ثبتی مرکز در ادامه خاطر نشان کرد: بر اساس درخواست وزارت کار و امور اجتماعی و توصیه کاربران، متغیر دستمزد به پرسشنامه اضافه شده است در سال 1397 فاصله اطمینان طرح را انتشار دادیم تا از نیروی کار بصورت استنباطی بر خلاف آمار توصیفی زوایای بیشتری را روشن کنیم.
دکتر کیانی با اشاره به اهمیت انتشار فاصله اطمینان به لحاظ مفهومی در سطح استانی افزود: انتشار فاصله اطمینان برای نرخ بیکاری به مسئولین استان ها این امکان را داد تا تغییرات و نوسانات عدد نرخ بیکاری استانی را ملموس تر درک کنند و خطای نسبی نرخ بیکاری را با سطح اطمینان 95 درصد پوشش می دهد.
وی با بیان اینکه امسال فعالیت اقتصادی و نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت 15 ساله و بیشتر را در طرح نیروی کار محاسبه و اندازه گیری خواهیم کرد خاطر نشان کرد: سنجش فعالیت اقتصادی 10 ساله و بیشتر دیگر هیچ توجیه بین المللی و کاربرد عملیاتی ندارد.
معاون طرح های آماری و آمارهای ثبتی مرکز در پایان با اشاره به سابقه طرح هزینه و درآمد در جهان و ایران و با استناد به كتب فیلسوفان ایرانی همچون ملاصدرا،خواجه نصیرالدین طوسی و ابن سینا از جمله كتاب تدابیر منزل و کتب ارسطو با موضوع اقتصاد خانواده و دانش و خانواده گفت : طرح هزینه و درآمد به عنوان قدیمی ترین طرح مرکز با قدمت 55 ساله و با 41 هزار نمونه امسال نیز در سراسر کشور اجرا خواهد شدکه امیدواریم فرم های الکترونیکی ثبت اطلاعات این طرح در سامانه آماری سیجاد(سامانه یکپارچه جمع آوری الکترونیکی داده ها ) افزوده شود.
گفتنی است سامانه سیجاد ، نرم افزاری است که مرکز آمار ایران با استفاده از آن، طرح های آماری و سرشماری‌ها را بدون نیاز به کاغذ و به صورت مدیریت شده از طریق ابزارهایی مانند تبلت، لب تاپ و وب اجرا و به روز می کند.همچنین این سیستم کمک می کند تا فرم های الکترونیکی ثبت اطلاعات بدون نیاز به برنامه نویسی مجدد در اختیار آمارگیران قرار گیرد.
نتایج طرح های آماری نیروی کار و هزینه و درآمد در حوزه سیاست گذاری و برنامه ریزی کاربردهای بسیاری دارد
دکتر مسعود نیلی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف در مراسم افتتاحیه طرح آمارگیری نیروی کار و هزینه و درآمد با اشاره به اهمیت ارتباط دوجانبه میان استفاده کنندگان و تولیدکنندگان آمارها و همچنین جایگاه بالای اطلاعات مربوط به دو طرح هزینه و درآمد و طرح نیروی کار گفت:
کشورهای در حال توسعه کمی در دنیا این طرح را اجرا می کنند اما در کشور ما سابقه اجرای طرح آمارگیری بودجه خانوار (هزینه و درآمد)به سال 1342 برمی گردد خاطر نشان کرد: این طرح در حوزه های برنامه ریزی،پژوهش و سیاست گزاری کاربردهای بسیار گسترده ای دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف در ادامه افزود:اکنون که در کشور ما تورم بصورت جهشی بالا رفته است در اقتصاد عنوان می شود که افزایش حجم نقدینگی باعث بالا رفتن نرخ تورم می شود که در یکسال اخیر رشد قیمت کالاها و خدمات به عدم توازن میان عرضه و تقاضای کل و همچنین افزایش سطح عمومی قیمت ها انجامیده است که در انتهای فرایند گردش افزایش حجم نقدینگی در کالاها و خدمات وضعیت پایدار قیمت ثابت کالاها و خدمات بوجود خواهد آورد که شناسایی دینامیک و مسیر این تغییرات تورمی در اقتصاد بسیار مهم است.
نیلی تورم یا همان افزایش سطح عمومی کالاها و خدمات مصرفی خانوارها را با رفتار خانوارها را دارای ارتباط مستقیم دانست و تصریح کرد : چنانچه حجم نقدینگی کشور بالا رود در نتیجه پول بیشتری به جیب مردم وارد می شود که این امر به تقاضا برای خرید کالا تبدیل می شود که در شرایط وفور درآمد های ارزی واردات بیشتری را باعث می شود.همچنین افزایش حجم نقدینگی در شرایط وفور لزوماً تبدیل به افزایش واردات نمی شود که لازم است در پرسشنامه طرح بودجه خانوار میان کالاهای داخلی و وارداتی تفکیک شود تا تغییرات سبد مصرفی خانوار قابل استخراج و بهره برداری شود.
وی با اشاره به اینکه با بالارفتن حجم نقدینگی و جاگرفتن کالاهای وارداتی در سبد خانوارها کالاهای غیر قابل مبادله مثل مسکن و قیمت، افزایش می یابد گفت : در بوجه خانوار اجاره را می پرسیم ولی قیمت دارایی را نداریم در این وضعیت باید تا افزایش قیمت مسکن صبر کرد تا افرادیکه دنبال خرید مسکن بوده اند در صف اجاره بایستند در نتیجه با تاخیر نرخ اجاره بالا خواهد رفت.
نیلی با انتقاد از اینکه رفتار مالی خانوارها در پرسشنامه این طرح دیده نمی شود افزود: فرضیات اقتصاددانان تنها با آمارهای مرکز آمار قابل تایید و استناد است.وی افزود: در شرایط رکود و بحران، دارایی مالی و نقدی به سمت دارایی های فیزیکی سوق پیدا می کند که در نتیجه نسبت دارایی های فیزیکی افزایش پیدا می کند و ترکیب جدیدی از کالاها و خدمات را در جامعه بوجود می آورد.
عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به توالی و تناوب افزایش نرخ ارز و رشد قیمت نسبی کالاهای وارداتی و داخلی در سال گذشته، افزایش سهم هزینه کالاهای وارداتی ،بالارفتن قیمت مواد غذایی و قیمت کالاها نسبت به خدمات، کاهش سهم سپرده های مدت دار و بالارفتن تقاضا برای دارایی های مدت دار مثل مسکن گفت: می توان این تغییرات را بصورت متوالی و قدم به قدم در بودجه خانوار ردیابی کرد.
نیلی با توضیح اینکه لازم است رفتار مالی خانوارها در پرسشنامه بودجه خانوار قابل پایش و رصد باشد افزود: پیشنهاد می شود اوراق بهادار،سکه و ارز،تفکیک کلاهای وارداتی و تولید داخل و همچنین سوالاتی در خصوص خریدهای آتی در پرسشنامه طرح گنجانده شود.
وی در پایان طرح نیروی کار را به دلیل متکی بودن بر استاندارهای بین المللی، پرکاربرد،پوشش مناسب،اندازه بودن نمونه و منطبق بودن با تعاریف و طبقه بندی‌های بین المللی طرحی بسیار مفید و ارزنده ارزیابی کرد که با وجود کاستی های اندک توانسته است اطلاعات ارزشمندی در خصوص وضعیت نیروی کار و اشتغال و بیکاری ارایه بدهد.