محمد رضا انصاری:معاون دفتر محاسبه شاخص  برنامه ها و سیاست های كلان  مركز آمار ایران

مركز آمار ایران مهمترین و عمده ترین تولید كننده آمار دركشور جمهوری اسلامی ایران است، همچنین علاوه بر تولید آمار مسئولیت هماهنگی و هدایت سایرواحد های آماری سازمان ها و دستگاه های اجرایی را نیز از طریق شورای عالی آمار و كمیته آمارهای بخشی بر عهده دارد. در همین زمینه ماده 3 قانون مركز آمار، وظیفه جمع آوری آمارو اطلاعات از كلیه تولید كنندگان و انتشار آن به صورت سالنامه آماری كشوررابه عنوان یكی ازمسئولیت های مهم مركزآمار ایران مطرح نموده است. با تعیین مركز آمار ایران به عنوان مرجع رسمی آمار های كشور، سالنامه آماری به عنوان مهمترین منبع در این زمینه، جایگاهی برتر ازگذشته رادر نظام آماری كشور خواهد داشت.بر همین اساس تهیه سامانه جدید به منظور پوشش سالنامه آماری كشور و استان ها از منظر جمع آوری، پردازش و انتشار آن با آخرین فن آوری های موجود كشور مورد توجه قرار گرفته است.علاوه بر آن پوشش سالنامه آماری تخصصی دستگاه های اجرایی و انجام اقدامات لازم در جهت تهیه و انتشار آن در كلیه دستگاه های اجرایی با هماهنگی مركز آمار ایران از برنامه های آینده این مركز می باشد. بدیهی است این امر در برطرف كردن موازی كاری،تناقضات آماری وایجادهماهنگی بین واحدهای آماری دستگاه های اجرایی و مركز آمار ایران تاثیر بسزایی خواهد داشت .

     سالنامه آماری کشور مجموعه­ای حاوی اقلام آماری ومهمترین شاخص­های تولید شده بیش از 70 دستگاه اجرایی کشور و نتایج طرح های آماری مركز آمار ایران در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌باشد كه از سال 1345 تاكنون تهیه و منتشر می‌شود. انتشار منظم و پیوسته این نشریه، منجر به تولید سری زمانی ارزشمندی از شاخص­های مورد نیاز پژوهشگران، برنامه­ریزان و سیاست­گذاران شده است. از سال 1387 به منظور كاهش فاصله زمانی تولید تا انتشار و افزایش کیفیت و سرعت تهیه آمارهای مندرج در آن و همچنین اطلاع رسانی به­هنگام، از سامانه اختصاصی به آدرس http://salnameh.sci.org.ir برای جمع‌آوری اطلاعات از دستگاه­ها و دفاتر موضوعی مرکز آمار ایران و انتشار الكترونیكی آن در قالب­های word و excel بهره‌گیری شده است. لازم به ذکر است سالنامه آماری استان­ها نیز به تدریج تحت پوشش سامانه الکترونیکی سالنامه آماری کشور قرار گرفت و این سامانه درحال حاضر درتمامی استان­ها فعال و دسترسی به اطلاعات سالنامه استان­ها نیز از طریق درگاه ملی مرکزآمار ایران به نشانی www.amar.org.ir و همچنین آدرس http://salnameh.sci.org.ir امکان­پذیر است. البته نسخه انگلیسی آن در سال‌های 1966، 1968  ،1970، 1972 و 1973 چاپ شده و بعد از آن تا سال 1996 متوقف و  در سال‌های 1376 ، 1377 و 1378 (99-1997) به صورت دوزبانه در یک مجلد منتشر شده است. از سال 2000 میلادی (1379) چاپ نسخه انگلیسی در مجلدی جداگانه از سر گرفته شده و به صورت مستمر انتشار یافته است. نسخه فارسی سالنامه در سطح کشور و استان‌ها منتشر می‌شود. نسخه استانی توسط سازمان برنامه و بودجه در هر استان تهیه می‌شود که شامل اطلاعات آماری هر استان به طور جداگانه می‌باشد. قبل از سال 1380 این مجموعه با نام «آمارنامه استان»منتشر می شد که به دلیل تفاوت در شکل و نوع جداول آمارنامه استان‌های کشور، قابلیت مقایسه استان‌ها در بسیاری از شاخص‌ها، تعیین جایگاه و رتبه استان‌ها از نظر شاخص‌های آماری امكان پذیر نبوده و به همین دلیل ضرورت یکسان‌سازی و تدوین الگوی واحد جهت انتشار سالنامه برای تمامی استان‌های کشور، مدنظر قرار گرفت. از آن زمان، تهیه، تدوین و انتشار این نشریه براساس الگویی هماهنگ با سالنامه آماری کشور تحت نظارت مرکز آمار ایران صورت می‌گیرد.این الگو تحت عنوان راهنمای تهیه سالنامه آماری استان و الگوی جداول آماری انتشار و در اختیار استان ها قرار گرفت.همچنین جهت ایجاد هماهنگی بیشتر عنوان این نشریه نیزاز«آمارنامه استان» به عنوان «سالنامه آماری استان» تغییر نمود.

      آخرین نسخه سالنامه آماری كشور مربوط به سال 1394 است كه شامل 25 فصل بوده و در سال 1395 منتشر شده است.در طبقه بندی فصول سالنامه از مطالعات بین المللی و منابع داخلی استفاده شده ولی «طبقه بندی بین المللی فعالیت های اقتصادیI.S.I.C»بیشتر مورد استناد قرار گرفته است.برهمین مبنافصول مندرج عبارتند از 1- سرزمین و آب و هوا 2- محیط زیست 3 – جمعیت 4- -نیروی انسانی 5- كشاورزی جنگلداری و شیلات 6- معدن 7- نفت و گاز 8- صنعت 9- آب و برق 10- ساختمان و مسكن 11- بازرگانی و هتلداری 12- حمل و نقل و انبارداری 13- ارتباطات 14- بازارهای مالی 15- امور قضایی 16- بهزیستی و تامین اجتماعی 17- آموزش 18- بهداشت و درمان 19 فرهنگ و گردشگری 20 – بودجه دولت 21- هزینه و درآمد خانوار22- شاخص های قیمت 23- حساب های ملی 24- آمار های بین الملل 25- امور سیاسی

در اول هر فصل گزیده یافته‌ها و تعاریف مفاهیم به کار رفته در آن فصل طی چند صفحه به طور خلاصه گنجانده می‌شود.همچنین برمبنای محتویات جداول و امكان پذیر بودن سری زمانی اطلاعات منتشره برای پنج سال متوالی آخرو سه مقطع زمانی سالانه مختوم به صفر و پنج است.به عبارت دیگر در سالنامه آماری 1394 كشور سری زمانی برای سال های 1390 لغایت1394 و سه مقطع 1380،1375 و 1385 در نظر گرفته شده است.

در خصوص زمان انتشار  این نشریه در سطح کشور و استان لازم به ذكر است كه با توجه به اینکه جمع آوری اطلاعات و داده‌های آماری هر سال مستلزم سپری شدن آن سال می‌باشد، بنابراین انتشار سالنامه آماری بعد از پایان هر سال صورت می‌گیرد. به عنوان مثال سالنامه آماری سال 1345 در سال 1346 منتشر شده است. فقط در مورد سالنامه آماری 1354 طبق این رویه عمل نشده است.

.