تردیدی نیست، هر دو آمار بر اساس موازین علمی محاسبه شده اند و نمی توان خرده ای بر روش های علمی که این دو نهاد گرفت که از آنها برای تعیین نرخ تورم استفاده می کنند.
در میزگردی که با حضور دکتر تیمور رحمانی استاد تمام دانشگاه تهران و متخصص در حوزه اقتصاد کلان، دکتر جواد حسین زاده معاون اقتصادی مرکز آمار ایران و خانم منصوره یزدانخواه مدیرکل دفتر شاخص قیمت های مرکز آمار ایران در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) با عنوان 'چالش های تولید نرخ های مختلف تورم در کشور' برگزار شد، این موضوع از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفت.
در این نشست کارشناسان اعلام کردند با توجه به تعداد نمونه و همچنین تعداد مظنه های قیمت و تعداد مناطق شهری و روستایی که دو مرکز برای محاسبه نرخ تورم استفاده می کنند، طبیعی است که این دو نرخ متفاوت باشد.

شاید مهم ترین نگرانی که از اعلام دو نرخ تورم حاصل می شود، تشکیک مردم به نرخ های اعلامی است که باید به سوی اعلام نرخ واحد از سوی یک مرکز گام برداریم.
اعلام نرخ تورم ملی از سوی مرکز آمار ایران گامی مهم است که از این پس مناطق روستایی با توجه به اینکه یک چهارم جمعیت کشور در آن زندگی می کنند، در نظر گرفته شود.
تورم روستایی به طور معمول از تورم شهری بالاتر است زیرا وزن کالاها در سبد مصرفی خانوارهای روستایی با شهری متفاوت است.
با توجه به اینکه شاخص نرخ تورم از میان سبدی با بیش از 400 قلم کالا محاسبه می شود بنابراین نمی توان یک کالا را ملاک سنجش نرخ تورم دانست از اینرو تورم حسی ملاک درستی برای سنجش نرخ تورم نیست.

محاسبه قیمت ها در مرکز آمار قدمت طولانی دارد.

معاون اقتصادی مرکز آمار ایران با اشاره به تاریخچه فعالیت مرکز آمار ایران در محاسبه شاخص های اقتصادی گفت: محاسبه تولید حساب های ملی و شاخص های قیمت ها از سال 1353 در این مرکز شروع شده است. طرح هزینه و درآمد با بیش از نیم قرن سابقه است که به تفکیک مناطق شهری و روستایی در کشور از سوی این مرکز تهیه می شود. 
با تلاش های انجام شده و با همت متخصصان مرکز آمار ایران از این پس شاخص تورم به شکل ملی و به تفکیک مناطق شهری و روستایی و حتی این نرخ به تفکیک دهک های اقتصادی در این مرکز انجام خواهد شد.
برای محاسبه شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارها به 83 هزار کارگاه مراجعه می کنیم که 60 هزار کارگاه در مناطق شهری و  23 هزار دیگر در مناطق روستایی کشور است.
مرکز آمار ایران 350 هزار مظنه قیمت را در سطح کشور بررسی می کند که 220 هزار آن در مناطق شهری و  130هزار در مناطق روستایی است. سبد محاسبه از این قیمت ها حاصل می شود. سبد کالای مصرفی خانوارهای شهری از 451 قلم کالا و روستایی از 279 قلم کالا محاسبه می شود.
به گفته معاون مرکز آمار ایران، برای محاسبه نرخ تورم از سوی این مرکز به 225 شهرستان،290 منطقه شهری و 597 آبادی مراجعه می شود. برای بدست آوردن قیمت ها به کل خرده فروشی ها مراجعه نمی کنیم بلکه به خرده فروشی مراجعه می کنیم که سبد کفایت درستی از سبد مصرفی خانوارها را داشته باشد. 
فرآیندی که برای محاسبه نرخ تورم از سوی مرکز آمار ایران بکار گرفته می شود بر اساس استانداردهای بین المللی است. همه فرایندها در یک ماه مورد بررسی و محاسبه می شود .

نرخ تورم در مناطق روستایی

حسین زاده با بیان اینکه ارزیابی های کلان باید بر اساس تورم ملی به صورت گیرد، توضیح داد: سیاستگذاری و برنامه ریزی ها عمدتاً با تاکید بر نرخ تورم مناطق شهری هدف گذاری شده است در حالی که در کشورهایی نظیر ایران مناطق روستایی به دلیل وسعت معنایی خاص دارند.
برای مثال در کشورهای هند و بنگلادش به ترتیب 67 و 65 درصد جمعیت در مناطق روستایی زندگی می کنند که این درصد قابل توجه است از اینرو با توجه به سهم 26درصدی مناطق روستایی در ایران این رقم قابل توجهی است و باید در محاسبه نرخ تورم به آن توجه کرد.
کشورهایی که مناطق روستایی بخش قابل توجهی از جمعیت آن کشور را تشکیل می دهد، نرخ تورم به تفکیک مناطق شهری و روستایی اعلام می شود و در غیر اینصورت نرخ تورم ملی محاسبه می شود.
جمعیت روستایی در کشور اهمیت ویژه ای دارد. توسعه پایدار بدون در نظر گرفتن مناطق روستایی ناممکن است. هم اکنون تولید ناخالص داخلی،هزینه و درآمد و ضریب جینی بر اساس مناطق شهری و روستایی تهیه و منتشر می شود. حتی نیازهای آماری به سمت تهیه آمارهای شهرستانی هم پیش رفته است. مناطق روستایی سهم 26 درصدی از کل جمعیت کشور را دارند. همچنین مناطق یاد شده سهم 19 درصدی از کل هزینه مصرفی خانوارهای کشور را به خود تخصیص می دهند. این مناطق سهم 26 درصدی از کل تولید ناخالص داخلی کشور را دارند و ترکیب تولید در مناطق روستایی و شهری متفاوت است و اختلاف معنی داری بین الگوی مصرف خانوارهای شهری و روستایی وجود دارد.
به گفته این مقام مرکز آمار ایران با توجه به اقدامات انجام شده از سوی این مرکز اعلام آمارهای مختلف در خصوص تورم در کشور از سوی مرکز آمار و بانک مرکزی می تواند چالش هایی را ایجاد کند.


محاسبه نرخ تورم در مناطق روستایی قابل توجه است

دکتر رحمانی استاد دانشگاه تهران با اشاره به ضرورت محاسبه نرخ تورم در مناطق روستایی گفت: به دلیل اینکه سهم بخش روستایی قابل توجه است با این حال هنوز جمعیت روستایی در برخی از استان ها پررنگ است. بنابراین باید اطلاعات قیمت را به تفکیک مناطق شهری و روستایی جمع آوری کنیم و در نظر داشت که محاسبه نرخ تورم در مناطق روستایی قابل توجه است.

 شاخص قیمت، نظیر درجه سنجش تب است 

رحمانی معتقد است: شاخص قیمت در واقع مثل دستگاهی است که تب را می سنجند. سیاستگذار باید از کل وضعیت زندگی و تغییرات مطلع باشند(به اصطلاح دمای وضعیت اقتصادی را بسنجد).نرخ تورمی که ما به طور معمول می بینیم نرخ تورم در مناطق شهری است. در صورتی که نرخ تورم روستایی در برخی از موارد بیشتر از نرخ تورم شهری است بنابر این اگر فقط با نرخ تورم شهری بخواهیم سیاستگذاری کنیم اندکی خطا ایجاد می شود.
ضروری است اطلاعات قیمت در مناطق روستایی را داشته باشیم. از سوی دیگر سبدها در مناطق شهری و روستایی هم متفاوت است . در مناطق شهری قیمت مسکن اگر 50 درصد افزایش یابد با توجه به اینکه سهم مسکن در سبد خانوار شهری 32 درصد است طبیعتا فشار شدیدی به سبد هزینه خانوار شهری وارد می شود اما در مناطق روستایی به دلیل اینکه سهم مسکن در سبد هزینه خانوار روستایی 12درصد است تغییر قیمت مسکن فشاری زیادی بر سبد هزینه خانوار روستایی وارد نمی کند.
اما ضریب مواد غذایی برعکس است .در مناطق روستایی سهم مواد غذایی در سبد هزینه خانوار بالا است اما این سهم در سبد خانوار شهری کمتر است.
بنابر این در صورتی که لازم است که نرخ تورم به تفکیک مناطق شهری و روستایی محاسبه شود، می توان نرخ تورم کامل تری را محاسبه کرد.

علامت دادن دو نرخ تورم به یکدیگر شاید خوب باشد

در ادامه این میزگرد مدیر کل دفتر شاخص های قیمت مرکز آمار ایران گفت : طرح پژوهشی در مرکز آمار ایران انجام و مشخص شد سبد خانوار شهری و روستایی با هم متفاوت است به ویژه در سبد مصرفی اقلام خوراکی کمتر تفاوت دیده می شود اما در اقلام غیر خوراکی این تفاوتها مشخص است.

 توجه به ویژگی های منطقه ای می تواند عدالت اجتماعی را بیشتر محقق کند

یزدانخواه تاکید کرد: ضروری است نرخ تورم ملی باشد. در تصمیم گیری های کلان باید خانوار روستایی در نظر گرفته شود زیرا نقش مهمی در هزینه کل دارد. یک پنجم هزینه کل در خانوارهای روستایی است در حالی که حدود یک چهارم جمعیت کشور در مناطق روستایی زندگی می کنند.
81 درصد فعالیت روستا در بخش تولید است و وقتی می خواهیم سیاست های کلان کشور بر اساس تولید باشد باید روستا را در نظر بگیریم. توجه به ویژگی های منطقه ای می تواند عدالت اجتماعی را بیشتر محقق کند. وقتی می خواهیم اقتصاد مقاومتی را در کشور محقق سازیم نیاز به تنوع آماری داریم و باید کل خانواده ها را در نظر بگیریم.


یکی از مواردی که در تولید دو گانه نرخ تورم از سوی دو نهاد وجود دارد تو در تویی سازمانی و موازی کاری است که باعث از بین رفتن منابع می شود و این در حالی است که سرمایه اجتماعی نسبت به تشکیک آمار کاهش می یابد و به باور عمومی و سرمایه اجتماعی لطمه می زند. در روش نمونه گیری و تعمیم به جامعه ، خطاهای نمونه ای رخ می دهد. وقتی شما از یک موضوع واحد، دو عدد را اعلام کنید، اعتماد عمومی نسبت به آن آمار کم می شود. آمار یک امر حاکمیتی نظیر امنیت است. در صورتی که به امنیت اعتماد کم شود باعث ناامنی می شود.
آمار باید علامت درست به برنامه ریزان بدهد. عدم اعتماد، انحراف استانداردی در کنار آن قرار می دهد علاوه بر آنکه هدر رفت منابع را هم ایجاد می کند و مردم نسبت به ما بی اعتماد می شوند.

 تورم احساسی به سبد غذایی مردم بستگی دارد

رحمانی ادامه داد : نرخ تورمی که اعلام می شود با آن چیزی که مردم در بازار می بینند ممکن است متفاوت باشد و به عبارتی تورمی را مردم احساس می کنند که در نرخ واقعی تورم نیست اما این دلیل نمی شود که در آمار نرخ تورم مشکلی باشد.
نرخ تورم ممکن است برای خانوارهای گوناگون متفاوت باشد زیرا هر خانواده ای از یک سبد استفاده می کند. ممکن است افزایش قیمت گوشت به نظر مهم بیاید اما افزایش قیمت نان چندان به نظر نیاید. برداشت مردم از آمارها متفاوت است و بیشتر به سبد غذایی آنها بازمی گردد.
وی با بیان اینکه تفاوت زیادی در رفتار خرید در مناطق شهری وجود ندارد، گفت: در مناطق روستایی رفتارهای خرید تفاوت می کند و حتی ممکن است چشمگیر باشد.
تواتر مبادلات در شهرها بالا است به همین دلیل مظنه قیمت در شهرها ممکن است قابل اعتمادتر باشد.

علل اختلاف تورم رسمی و حسی در بین مردم 

مدیر کل دفتر شاخص های قیمت مرکز آمار هم با اشاره به اهمیت وزنی کالاها در سبد مصرفی خانوار گفت: برخی ممکن است ایراد بگیرند که تورمی که ما در جامعه حس می کنیم بالاتر از رقم اعلامی باشد اما اگر به سهم وزنی کالاها در سبد مصرفی خانوار توجه کنیم متوجه می شویم به طور مثال تورم سبزیجات نسبت به سال قبل 37.7 و نقطه ای 20.8 تورم است.
تورم حسی وقتی میانگین وزنی کالاها را در نظر می گیریم، بیشتر قابل درک است. وقتی جامعه آماری متفاوت می شود تردیدی نیست که نرخ تورم هم متفاوت می شود. مرکز آمار برای تورم شهری از 231 شهر و بانک مرکزی اطلاعات خود را از 79 شهر بدست می آورد. طبیعی است وقتی شهرهای بزرگ تر را در نظر می گیرند وزن را به سمت قیمت های بزرگ تر و بیشتر برده می شود. برای همین نرخ تورم مرکز آمار ایران برای مردادماه 7.9 و از سوی بانک مرکزی 10 محاسبه شده است.