برگزاری همایش روز آمار و برنامه ریزی در سال جهانی آمار

به مناسبت بزرگداشت اول آبان ماه، روز آمار و برنامه‌ریزی، همایش بزرگداشت روز آمارو برنامه‌ریزی در سال جهانی آمار، روز سی ام مهر ماه در تالار غدیر وزارت كشور برگزار شد. این همایش با حضور و سخنرانی آقای دكتر نوبخت، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، آقای دكتر عادل آذر، رییس مركز آمار ایران، معاونان و كاركنان این مركز ، آقای دكتر جلالی رییس مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، آقای دكتر سیف، رییس کل بانك مركزی و آقای دكتر ناظمی اردكانی، رییس سازمان ثبت احوال كشور و همچنین جمعی از اساتید و دست اندركاران نظام آماری كشور برگزار گردید. در این همایش همچنین از نمونه های نظام آماری کشور تقدیر به عمل آمد که در انتهای گزارش اسامی آن ها ذکر شده است. رو نمایی از سامانه یكپارچه جمع‌آوری الكترونیكی داده‌ها ( سیجاد) از دیگر بخش‌های این همایش بود.

حذف كاغذ از طرح‌های آمارگیری و سرشماری ها

آقای دكتر عادل آذر، درابتدای سخنان خود ،مروری بر فعالیت‌های مركز آمار ایران كرد. وی با استناد به ماده 54 قانون بر نامه پنجم توسعه، این مركز را مرجع رسمی تهیه و انتشار آمارهای رسمی كشور ذكر كرد و در ادامه با بیان رویكرد جدید این مركز مبنی بر حذف كاغذ از تمامی مراحل طرح‌های آمارگیری در آینده نزدیك،‌ گردآوری، تدوین و پردازش داده‌ها براساس فناوری اطلاعات(IT) را شعار این مركز در سال 91 ذكر نمود. رییس مركز آمار ایران همچنین به اجرای سرشماری كشاورزی در سال 93 و استفاده از تبلت به جای فرم‌های كاغذی در آن اشاره كرد كه اجرای آزمایشی آن نیز از 27 مهر ماه الی 29 آبان ماه سال جاری اجرا می‌گردد. وی افزود: با روند استفاده كنونی از تبلت در طرح‌های مركز، پیش بینی می شود كه سرشماری نفوس و مسكن در سال 95 نیز با تبلت انجام شود.

آقای دكتر آذر در ادامه سخنان خود بر نهادینه كردن آمار های ثبتی در كشور به جای انجام عملیات میدانی برای تهیه چارچوب طرح‌های آماری تاكید نمود و خاطر نشان كرد: با توجه وقت گیر بودن پركردن فرم های سرشماری در عملیات میدانی، تكمیل بخش‌هایی از پرسشنامه با آمارهای ثبتی، می‌تواند در كاهش زمان و افزایش سرعت عملیات میدانی موثر باشد.

ایشان همچنین تهیه بانك اطلاعات جمعیتی متصل به مكان با هدف شكل گیری نظام ملی آمار را از رویكردهای دیگر مركز آمار ایران ذكر نمود و خاطر نشان کرد که تهیه شناسنامه برای فعالیت‌های كسب و كار از طریق طرح شناسه یكتا در دستور كار مركز آمار ایران قرار گرفته و در استان قم نیز اجرا شده است اما اجرای آن در کل كشور حمایت همه مسئولان كشوری را می طلبد.

رییس مركز آمار ایران در بخش دیگری از سخنان خود، با ذکر این نكته كه ارائه آماردقیق وبا سرعت بالا به كاربران از اهداف مهم این مركز است، به كاهش زمان اعلام نرخ تورم از 7 روز به 2 روز، طی سال آینده اشاره کرد.

آقای دكتر عادل آذر، در ادامه سخنان خود، به فعالیت های زیر به عنوان برخی از مهم‌ترین فعالیتهایی كه در دستور كار مركز آمار ایران قرار گرفته است اشاره كرد: تهیه استانداردها، تعاریف و مفاهیم آماری، استاندارد سازی نماگرها، تغییر سال پایه( CPI) از سال 83 به 90 ، تدوین نقشه و اتصال اطلاعات فرد به مكان، تهیه حسابهای ملی سالانه، تهیه حساب‌های منطقه‌ای به قیمت جاری، تهیه حساب‌های جاری، تهیه حساب‌های فصلی تا پایان سال 92 و تهیه جدول داده – ستانده كه اثرات و پیامدهای فعالیت‌های انجام شده در كشور چون پرداخت یارانه ها را در كشور نشان می‌دهد. ایشان همچنین به راه اندازی شبكه ملی آمار با هدف دسترسی بهتر جامعه به آمار و اطلاعات با حفظ امنیت كامل داده‌ها اشاره نمود و افزود: درطول حدود 45 سال از زمان تاسیس مركز آمار ایران تا به حال یك مورد شكایت مبنی بر افشای اطلاعات شخصی افراد ثبت نشده است.

وی در ادامه سخنان خود، پژوهشكده آمار را قطب تحقیقاتی این مركز بیان كرد و ظرفیت‌سازی آمار های رسمی در قالب دوره‌های آموزشی و ارائه مشاوره برای دستگاه‌های اجرایی كشور در زمینه آمار های رسمی را ازجمله فعالیت‌های این نهاد ذكر نمود. ایشان همچنین به امضای 10 تفاهم نامه همكاری با دستگاههای اجرایی از جمله وزارت آموزش و پرورش،مركز پژوهش‌های مجلس، وزارت ورزش و جوانان، سازمان نهضت سواد آموزی و ... در راستای همكاری با دستگاه‌های اجرایی اشاره نمود و افزود: مرکز آمار ایران با توجه به دارا بودن ظرفیت های علمی و آموزشی بنا به تشخیص نماینده سازمان اسكاپ در ایران، دوره‌های آمورشی متعددی را برای كشور‌های منطقه اسكاپ در راستای همكاری‌های بین المللی برگزار کرده است.

تهیه برنامه ملی آمار، تهیه سیستم بودجه ریزی بر مبنای عملكرد، تهیه برنامه استراتژیك مركز آمار ایران، ایجاد دفتری برای پایش عملكرد فعالیت‌های مركز و هماهنگی با دبیر خانه شورای عالی آمار وهمچنین تشكیل کارگروه‌های تخصصی از دیگر فعالیت‌های ذكر شده توسط آقای دكترعادل آذر بود كه بنا به گفته ایشان با هدف ارتقای سطح فعالیت های مركز آمار ایران در این مركز صورت گرفته است.

رییس مركز آمار ایران در انتها با اشاره به ماده 68 قانون برنامه پنجم، این مركز را مسئول محاسبه شاخص‌های مورد نیاز دستگاه‌ها وجمع آوری داده‌های آن‌ها ذكر نمود ودر ادامه با برشمردن چالش‌های نظام آماری كشور، یكی از تنگناهای نظام آماری را كمبود بودجه ذكر نمود.

آمار پیش نیاز توسعه

آقای دكتر نوبخت،‌ معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، ‌در سخنرانی خود در همایش روز آمار، به نقش مهم آمار و اطلاعات در توسعه پرداخت. دكتر نوبخت، توسعه را واژه ای ذكر نمود كه از حدود 60 سال پیش و پس از پایان جنگ جهانی دوم وارد ادبیات كشورها شده است و با رشد اقتصادی تفاوت دارد. چرا كه علی رغم رشد اقتصادی كه در بسیاری از كشورها به ویژه كشور‌های تازه استقلال یافته پس از جنگ دوم رخ داد، توسعه ای كه به معنی باز توزیع عادلانه است،‌ در این كشورها مشاهده نشد كه این امر دولت ها را بر آن داشت تا برای توسعه فراگیر از بخش خصوصی و مردم استفاده كنند. وی در ادامه این سخنرانی، به دیدگاه نظریه پردازان جدید در حوزه توسعه با عنوان انسان، محور توسعه اشاره كرد كه بر این اساس، تنوع و آزادی انتخاب از ملاك های مهم توسعه به شمار می‌رود. ایشان در ادامه با ذكر این نكته كه اكنون در جهان همه به دنبال این نوع توسعه هستند،‌توسعه را بدون برنامه و برنامه را بدون آمار غیر ممكن خواند.

‌معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، با اشاره به تصریح قانونی توسعه در اسناد بالادستی كشور همچون اصل 110 قانون اساسی و سند چشم انداز 1404، بر تفاوت مبانی نظری توسعه در ایران و غرب اشاره نمود كه بر اساس این تفاوت نیز، مقام معظم رهبری واژه پیشرفت را جایگزین توسعه كرده‌اند كه شاخص‌های آن نیز با شاخص‌های توسعه غربی متفاوت است. آقای دكترنوبخت در ادامه سخنان خود گفت: ‌با رویكرد انسان محور به توسعه، بعد فرهنگی توسعه اهمیت خاصی می‌یابد چرا كه حتی بر اساس تعریف امام(ره)، توسعه باید دین محور و انسان محور باشد و افزود:‌این توسعه باید بر پایه آمارهای صحیح و دقیق باشد.

معاون رییس جمهور همچنین در بخش دیگری از سخنان خودبا بیان این نكته كه تولید آمار توسط دستگاه‌های مختلف بدون ایراد است، متولی و مسئول جمع‌آوری، استانداردسازی و انتشار این آمارها را بر اساس قانون، مركز آمار ایران ذكر كرد. آقای دكتر نوبخت همچنین در ادامه سخنان خود، بر انتشار سریع و ارزان آمار‌های تهیه شده و در دسترس بودن آن‌ها برای استفاده محققان و برنامه‌ریزان كشور تاكید نمود. ایشان همچنین در پایان سخنان خود، وجود آمارهای صحیح، دقیق و با كفایت را لازمه برنامه‌ریزی، آرامش و ثبات جامعه بیان كرد و بر لزوم پیش ‌بینی اعتبارات لازم برای داشتن یك نظام آماری مطلوب تاكید نمود.

ضرورت جلوگیری از فشار نهادهای غیر تخصصی بر مركز آمار ایران

آقای دكتر جلالی، رییس مركز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دیگر سخنران این همایش، بر ضرورت جلوگیری از فشار نهادها، افراد و سازمان‌های غیر تخصصی بر نهاد‌های تخصصی چون مركز آمار ایران تاكید نمود. وی با اشاره به خدمات شایانی كه مركز آمار ایران در طول نیم قرن از زمان تاسیس آن، در كشور انجام داده است، اصلاح نظام آماری، شفافیت در ارائه آمارهای ارائه شده، انتشار مستندات و مبانی تهیه آمار‌ها و پاسخگو بودن نسبت به صحت آمارها را از مواردی ذكر نمود كه دست اندكاران نظام آماری باید به آن توجه نمایند. وی در ادامه پیشنهاد دادكه تقویم كاری در زمینه اجرای طرح‌های آماری توسط مركز آمار ایران منتشر شود و طرح‌های جدیدی با توجه به نیازها و تعاریف ملی توسط این مركز اجرا گردد. همچنین كاهش زمان فاصله انتشار جدول داده – ستانده ، تغییر سال پایه درمحاسبه نرخ تورم و شاخص قیمت و یكسان سازی متدولوژی تعیین نرخ تورم توسط مركز آمار ایران و بانك مركزی از دیگر پیشنهادات آقای دكتر جلالی بود.

تقویت فرهنگ آماری از استراتژی‌های ضروری كشور

دكتر ولی الله سیف رییس کل بانک مرکزی در سخنرانی خود در همایش بزرگداشت روز آمار و برنامه‌ریزی، توسعه سواد آماری، توجه به تقویت فرهنگ آماری، بالابردن سطح کیفیت و رعایت استانداردها و توجه بیشتر به ایجاد بانک‌های اطلاعاتی و توسعه آمارهای ثبتی را جزء استراتژی‌های آماری ضروری کشور ذكر كرد. وی افزود: تحقق‌ این مهم، استراتژی تعامل بیشتر مراکز تولید آمارها را می‌طلبد. لذا توصیه من به شورای عالی آمار به‌عنوان مرجع اصلی تصمیم‌گیری در این زمینه، این است که از همه ظرفیت‌های آماری کشور استفاده بهینه نموده و با تقویت یک نظام آماری غیرمتمرکز و اثربخش به تخصصی کردن بخش‌های مختلف تولید آمار کمک نماید تا سیاستگذاران و برنامه‌ریزان بتوانند در محیطی شفاف در انجام وظایف خویش موفق‌تر عمل نموده و اعتماد عمومی که بزرگترین سرمایه حاکمیت است را بیش از پیش گسترش دهند. رییس کل بانک مرکزی با اشاره به ‌الزامات آمارهای رسمی‌ در فرآیند تهیه آمارهای رسمی خاطرنشان کرد:لازمه ارائه آمارهای دقیق و با کیفیت و همچنین میزان اثربخشی این آمارها در رفع نیازهای بخش‌های مختلف، ارتباط موثر بین تولیدکنندگان آمار، خانوارها، بنگاه‌های اقتصادی و دولت است. رییس شورای پول و اعتبار با تاکید بر تقویت سواد آماری تصریح نمود: داده ها تنها شامل اعداد نیستند، بلکه حامل اطلاعاتی در مورد یک سیستم مشخص می باشند و جریان تبدیل داده به اطلاعات ،این نقش مهم را ایفا می‌کند. لذا لازم است اطلاعات در سیستم مربوطه با مفاهیم اختصاصی تفسیر شوند .‌ آمارشناس ها از توانایی‌های ریاضی، علم آمار و مهارت های روابط عمومی و برقراری ارتباط برای حل بسیاری از مشکلات و مسایل موجود جامعه استفاده می کنند.آنها در تعیین روش‌های نمونه‌گیری و جمع آوری داده‌ها، نظارت بر اجرای بررسی آماری، پردازش داده‌ها و اظهار نظر در مورد نتایج نقش اصلی را ایفا می‌کنند.
آقای دكتر سیف در خصوص بسترسازی، ایجاد و تقویت آمارهای ثبتی خاطرنشان کرد:یکی از اهداف نظام آماری کشور، گسترش آمارهای ثبتی و ایجاد یک نظام مشخص برای آن بوده است. امیدواریم مراکز تولید آمارهای رسمی در این جهت بیش از پیش کوشا بوده و بتوانند بستر لازم را در جهت استفاده آحاد مختلف را از مزایای آمارهای ثبتی مهیا کنند.

پنجره جمعیتی فرصتی برای استفاده از ظرفیت های جمعیتی كشور

دكتر ناظمی اردكانی رییس سازمان ثبت احوال كشور که با محور آمارهای جمعیتی درهمایش روز آمار و برنامه‌ریزی به سخنرانی می پرداخت، پنجره جمعیتی راكه كشور در حال حاضر با آن مواجه است، فرصتی برای استفاده از ظرفیت‌های جمعیتی در كشورذكر كرد. وی همچنین بر ارتقای وضعیت توسعه انسانی جمهوی اسلامی ایران از سطح متوسط به سطح بالا در سال 2010 اشاره نمود. رییس سازمان ثیت احوال كشور همچنین در رابطه با تهیه نقشه‌های فوت در كشور گفت: با تهیه این نقشه علل فوت در نقاط مختلف كشور تعیین شده و منجر به ریشه كنی بسیاری از بیماری‌های منجر به مرگ می‌شود. وی افزود:‌ در سال‌های اخیر، همكاری‌هایی بین سازمان ثبت احوال كشور، مركز آمار ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی با هدف بررسی و تعیین علل مرگ و میر وپیاده سازی استانداردهای بین المللی در این زمینه برای بررسی بیماریهای منجر به فوت صورت گرفته است.

آمار: گذشته، حال و آینده

آخرین سخنران این همایش، آقای دكتر پزشك، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بود، كه با موضوع آمار: گذشته ، حال و آینده به سخنرانی پرداخت. وی با مروی بر تاریخچه آمار، روند تاریخی سوالات آماری را مورد بررسی قرار داد. بر اساس این سخنرانی، تاریخچه آمار به عنوان یک رویکرد شناخته شده برای حل مسائل به سال 1900 باز می‌گردد. تا قبل از آن زمان، سوالات مورد علاقه درمجموعه داده‌های عظیم سوالاتی ساده اما بسیار مهم بودند. سوالاتی که اغلب از 4 عمل اصلی بدست می آمدند. از جمله این سوالات این بود كه درصد متولدین زن بیشتر است یا مرد؟ اما قرن 20 میلادی، دوره آمار با مقیاس کوچک است. در همین دوران، یک گروه از آماردانان نابغه مثل فیشر، نیمن، هتلینگ و ... تئوری جدیدی را به نام ایده بسندگی ارائه کردند. به کمک این تئوری آماردانان قادر هستند تمام اطلاعات مورد نیاز از یک نمونه را به صورت یک آماره در مقیاس کوچک ارائه کنند و همچنین به کمک این تئوری نیازی به ارائه تمام نمونه برای گزارش نیست. در ادامه این سخنرانی بر این نكته اشاره می‌شودكه قرن 21 دوره سومی در علم آمار محسوب می شود و انسان به کمک تکنولوژی‌های جدید، موفق به تهیه و ذخیره اطلاعات در ابعاد عظیم گردیده است.آقای دكتر پزشك در ادامه، آینده آمار را این گونه پبش بینی می‌كند: آینده آمار و حداقل میزان قابل توجهی از آینده آن، درگیر پاسخ‌گویی به سوالات تحلیلی در داده‌هایی با مقیاس بزرگ است که در شاخه‌های مختلف علوم نمایان خواهند شد. وی همچنین در رابطه با آینده آمار پیش‌بینی می‌كند که تئوری و نگاه آمار و احتمال، نقش گسترده خودش را در علوم و مهندسی باز خواهد کرد وآمار علمی دو سطحی است که در کنار دیگر علوم (فیزیک، زیست شناسی، نجوم، اقتصاد و ...) نقشی گسترده در گسترش مرز علم ایفا خواهد کرد. بنابراین در آینده، افراد بیشتری به سوالات آماری علاقه مند خواهند شد و برای پاسخ سوالات خود به آماردانان مراجعه خواهند کرد.

در حاشیه روز آمار و برنامه‌ریزی:

رو نمایی از سامانه یكپارچه جمع آوری الكترونیكی داده‌ها ( سیجاد)

در این همایش از سامانه یكپارچه جمع‌آوری الكترونیكی داده‌ها (سیجاد) با حضور آقای دكتر نوبخت، معاون برنامه‌ریزی ونظارت راهبردی رییس جمهور و آقای دكتر عادل آذر، رییس مركز آمارایران، رونمایی شد. این سامانه، امكان طراحی فرم های الكترونیكی، ثبت اطلاعات و ایجاد كنترل های خود كار به صورت كاملاً ویژوال و بدون نیاز به برنامه نویسی ایجاد می‌كند. با توجه به امكان مذكور، نرم افزار هر طرح آمارگیری و یا سرشماری بدون نیاز به برنامه نویسی و با رویكردی جامع و یكپارچه تولید خواهد شد. مدیریت فرایند به طور یكپارچه تعریف شده و مسیر حركت داده ها و نحوه كنترل و بازنگری آن‌ها نیز با توجه به پویا بودن سیستم قابل تعریف می‌باشد.

تقدیر از نمونه‌های نظام آماری كشور

در ادامه همایش روز آمار و برنامه‌ریزی از افراد نمونه نظام آماری كشور تقدیر شد. اسامی این افراد به شرح زیرمی‌باشد:

استاد و پیشكسوت

نمونه‌های دستگاه‌های اجرایی

نمونه‌های استانی

نمونه‌های مركز آمار ایران و پژوهشكده