این مطلب توسط گروه آمارهای اجتماعی خانوار دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران تهیه شده است.

بالا رفتن سن ازدواج، یکی از پدیده‌های مهم در تغییرات جمعیتی است که طی دو قرن اخیر ابتدا جوامع اروپایی و سپس کشورهای درحال‌توسعه با آن روبه‌رو بوده‌اند. این موضوع از جهات مختلف اهمیت دارد چراکه با تأخیر افتادن ازدواج، نه‌فقط ناهنجاری‌های اجتماعی افزایش پیدا می‌کند بلکه الگوی زادوولد و ساختار جمعیت نیز دچار دگرگونی می‌شود. عوامل مختلفی بر بالا رفتن سن ازدواج تأثیر می‌گذارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به صنعتی شدن جوامع و مشارکت بیشتر زنان در نیروی کار، بالا رفتن سطح تحصیلات زنان و موقعیت‌های اجتماعی آنان و تغییر نگرش آنان به مقوله ازدواج و درنتیجه بیشتر شدن انتظارات آنان برای ازدواج با همسری مناسب اشاره نمود.

بررسی الگوی سنی افراد دارای همسر به تفکیک جنس در این سرشماری‌ها نشان می‌دهد، الگوی سنی دو جنس تفاوت‌هایی دارد برای مثال درصد زنان دارای همسر در سنین زیر ٣٠ سال نسبت به مردان در همین سنین بیشتر بوده است وزنان زودتر ازدواج می‌کنند و از طرفی در سنین میان‌سالی (٤٥ یا ٥٠ سال به بالا) نیز به‌تدریج درصد مردان دارای همسر نسبت به زنان دارای همسر بیشتر می‌شود. تبیین جامعه‌شناسی این پدیده به رفتار متفاوت دو جنس پس از جدایی (براثر طلاق یا فوت همسر)، برمی‌گردد. بیشتر مردانی که در اثر فوت یا طلاق، بی‌همسر شده‌اند، مجدد ازدواج‌کرده‌اند. این در حالی است که زنان در سنین میان‌سالی به بالا، بعد از فوت یا طلاق، گرایش کمتری نسبت به ازدواج مجدد از خود نشان می‌دهند.

مقایسه میانگین سن ازدواج بین مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد همواره طی دوره موردبررسی، اختلاف سن در اولین ازدواج بین مردان وزنان در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی بوده است به‌گونه‌ای که در سال ١٣٨٥ اختلاف میانگین سن در اولین ازدواج بین مردان وزنان در مناطق شهری ١,١ سال بیشتر از مناطق روستایی بوده است. در سال ١٣٩٥ اختلاف سنی ازدواج بین مردان وزنان در مناطق روستایی ٠.١ سال بیشتر از مناطق شهری بوده است. در مجموع در سال‌های اخیر شاهد همگرایی الگوی سنی ازدواج در مناطق شهری و روستایی هستیم ولی هنوز اختلاف معنی‌داری بین زن و مرد وجود دارد

بررسی سن زوج و زوجه در سه مقطع زمانی ١٣٨٥، ١٣٩٠ و ١٣٩٥ نشان می‌دهد در سال‌های ١٣٨٥ و ١٣٩٠ بیشترین فراوانی ازدواج هم برای زنان و هم برای مردان در گروه سنی ٢٤‏-٢٠ ساله بوده است. در سال ١٣٩٥ نیز بیشترین فراوانی ازدواج زنان برای گروه سنی ٢٤‏-٢٠ ساله و برای مردان گروه سنی ٢٩‏-٢٥ ساله بوده است که با میانگین سن در اولین ازدواج حاصل از نتایج سرشماری مطابقت دارد.

سهم ازدواج زیر ١٥ سال در سه مقطع  ١٣٨٥، ١٣٩٠ و ١٣٩٥ در هر دوره به ترتیب ٤,٤ ، ٤.٦ و ٥.٦ درصد بوده است. در هر سه مقطع زمانی بالای ٩٥ درصد این ازدواج‌ها برای دختران بوده است.

برای مشاهده متن کامل گفت و گو به فایل پیوست مراجعه کنید.