در این گزارش با استفاده از داده‌های آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی ١٠ کارکن و بیش‌تر، سه شاخص تمرکز شامل میزان تمرکز بنگاه مسلط، میزان تمرکز چهار بنگاه مسلط و شاخص هرفیندال-هیرشمن  HHI در سطح کدهای فعالیت اقتصادی  چهار رقمی برای سال‌های‌ ١٣٩٥ تا ١٣٩٧ محاسبه شده است. 

چکیده

در این گزارش با استفاده از داده‌های آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی ١٠ کارکن و بیش‌تر، سه شاخص تمرکز شامل میزان تمرکز بنگاه مسلط، میزان تمرکز چهار بنگاه مسلط و شاخص هرفیندال-هیرشمن ^[١]HHI در سطح کدهای فعالیت اقتصادی^[٢] چهار رقمی برای سال‌های‌ ١٣٩٥ تا ١٣٩٧ محاسبه شده است. روش کار به این صورت است که ابتدا با محاسبه‌ی شاخص هرفیندال-هیرشمن، ساختار بازار مشخص شده و سپس شاخص‌های یک و چهار بازار مسلط به منظور فهم بهتر این طبقه‌بندی و نگاهی عمیق‌تر به ساختار بازار بررسی شده‌اند. مشاهده می‌شود که در سه سال مورد بررسی بازار انحصار ناقص سست (باز) بیش‌تر سهم (بیش از ۵۰ درصد) را در صنایع به خود اختصاص داده و کم‌ترین سهم (حدود ۲ درصد) نیز از آن بازار رقابت انحصاری است. از سوی دیگر، حدود یک‌سوم صنایع ١٠ کارکن و بیش‌تر ساختاری کاملاً انحصاری دارند.[٣]

مقدمه

نظریه‌ی رقابت کامل، مبنایی است که بر اساس آن می‌توان ساختار بازارهای مختلف را مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد. در حقیقت هرچه بازار به شرایط رقابتی نزدیک‌تر و از شرایط انحصار فاصله‌ی بیش‌تری داشته باشد، کارکرد بازار مورد نظر از منظر کارایی و فرایند تولید مناسب‌تر خواهد بود (تشهیکی، ۱۳۹۳). حفظ وضعیت رقابتی در بازار از مهم‌ترین اهداف اقتصادی است؛ زیرا رقابـت موجـب ارتقـای رفاه مصرف‌كننده و بهبود عمل‌كرد اقتصادی مـی‌شـود (حنیفـه‌زاده، ١٣٨٩ و صـدرایی جـواهری، ١٣٩٠). میزان رقابت مؤثر در هر بازار، تابعی از ساختار آن بازار است؛ بنابراین، هرچه ساختار بازار در وضعیت مناسب‌تری باشد، می‌توان نسبت به وجود و بقای رقابت مـؤثر در آن بـازار امیـدوارتر بود. به‌منظور تعریف ساختار مناسب، استانداردهایی می‌توانند براساس حـداقل تعـداد بنگـاه‌هـای فعال در بازار و حداكثر سهم بازاری هر یك تعریف شوند (ویلنر و استال، ١٩٩٢). «تمركز»، یكی از جنبه‌ها و ابعاد مهم ساختار بازار است و شاید مهم‌ترین متغیر ساختاری باشد. یكی از روش‌های عملی برای اندازه‌گیری قدرت بازار بر مفهوم تمركز بازار استوار است و به شاخص تمركز[٤] معروف است. در تعریف این واژه می‌توان گفت تمركز، چگونگی و نحـوه‌ی تقسـیم بـازار بـین بنگـاه‌هـا را اندازه‌گیری می‌كند (خداداد كاشی، ١٣٨٥).