تعاریف و مفاهیم فعالیت‌های کشاورزی: در این سرشماری فعالیت‌های كشاورزی مورد نظر عبارتند از: زراعت، باغداری، پرورش دام (سبک و سنگین)، کشت گلخانه‌ای، پرورش آبزیان خوراکی (ماهی و میگو)، پرورش زنبور عسل، پرورش کرم ابریشم و پرورش طیور به‌روش سنتی.
- زراعت: در این سرشماری، منظور از زراعت، کشت و کار گیاهان سالانه در فضای باز یا زیر پوشش موقت، روی زمین زراعی، یا بین درختان باغ است. گیاهان سالانه معمولاً ساقه علفی دارند و پس از برداشت محصول، بوته آنها از بین می‌رود یا اینکه قسمت‌های زیرزمینی گیاه (ریشه، پیاز و نظایر آن) برای سال بعد در زمین باقی می‌ماند. به‌عنوان مثال کشت گندم، چغندر قند، یونجه، پنبه، پیاز، زعفران، سبزیجات، حبوبات و گلایل، زراعت محسوب می‌شود.
- باغداری: در این سرشماری، منظور از فعالیت باغداری، کشت و کار گیاهان دائمی است. احداث و نگهداری باغ میوه، باغ گل محمدی و قلمستان و خزانه این گونه محصولات در زمین و نیز زیر پوشش موقت (مانند پلاستیک) فعالیت باغداری محسوب می‌شود ولی پرورش این نوع گیاهان در داخل گلدان و سایر ظروف در این فعالیت منظور نمی‌شود. گیاهان دائمی گیاهانی هستند که غالباً تنه یا ساقه چوبی دارند و پس از برداشت محصول، تمام یا قسمتی از گیاه در زمین باقی می‌ماند و مجدداً در سالهای بعد محصول می‌دهد. انواع درختان مثمر مانند پرتقال، هلو، انگور، بوته چای و گل محمدی و انواع درختان غیر مثمر مانند تبریزی و سپیدار، گیاهان دائمی محسوب می‌شوند.
- پرورش دام: در این سرشماری، منظور از پرورش دام، پرورش گوسفند و بره، بز و بزغاله، گاو و گوساله، گاومیش و بچه گاومیش و شتر و بچه شتر است. به گوسفند و بره و بز و بزغاله، "دام سبک" و به گاو و گوساله، گاومیش و بچه گاومیش و شتر و بچه شتر "دام سنگین" گفته می‌شود.
- کشت گلخانه‌ای: در این سرشماری، منظور از کشت گلخانه‌ای، کشت انواع گیاهان سالانه یا دائمی است که در گلخانه‌ها انجام می‌شود. کشت گیاهان زیر پوشش موقت مانند کشت زیر پلاستیک، کشت گلخانه‌ای محسوب نمی‌شود. منظور از گلخانه، سازه‌ای است که با پایه‌های ثابت و سقف شیشه‌ای یا پوشش پلاستیکی برای تولید محصولات سالانه یا دائمی در محیط تحت کنترل از نظر حرارت، رطوبت، نور، تهویه و غیره ایجاد می‌شود.
- پرورش ماهی و میگو: در این سرشماری، منظور از پرورش ماهی و میگو، فعالیتی است که محصول تولیدی آن "ماهی" و/ یا "میگو" خوراکی باشد.
- پرورش زنبور عسل: در این سرشماری نگهداری انواع كندوی فعال (دارای جمعیت) از نوع جدید یا قدیم، زنبورداری یا پرورش زنبور عسل به‌حساب می‌آید.
- رورش كرم ابریشم: در این سرشماری نگهداری كرم ابریشم به‌منظور تولید پیله، پرورش كرم ابریشم یا نوغانداری نامیده می‌شود.
- پرورش طیور به‌روش سنتی: در این سرشماری، منظور پرورش انواع مرغ و خروس، اردک، غاز و بوقلمون، و جوجه‌های آنها است که معمولاً به‌صورت محدود و در محل سکونت خانوار انجام می‌شود.
خانوار معمولی: خانوار معمولی از چند نفر تشکیل می‌شود که با هم در یک اقامتگاه زندگی می‌‌کنند، با یکدیگر هم‌خرج هستند و معمولاً با هم غذا می‌خورند. بنابراین، لازم نیست که اعضای یک خانوار معمولی حتماً با یکدیگر رابطه خویشاوندی داشته باشند. به عبارت دیگر خانوار معمولی لزوماً با خانواده یکی نیست. فردی که به تنهایی زندگی می‌کند نیز خانوار معمولی تلقی می‌شود.
بهره‌برداری کشاورزی، بهره‌بردار و انواع آنها
- بهره‌برداری كشاورزی: كلیه فعالیت‌های كشاورزی كه تحت مدیریت واحدی قرار دارد، یك واحد تولیدی كشاورزی است كه آن را بهره‌برداری كشاورزی می‌نامیم. این مدیریت توسط اعضای یك یا چند خانوار (اشخاص حقیقی) یا توسط یك شركت رسمی یا مؤسسه عمومی (اشخاص حقوقی) اعمال می‌شود. در این سرشماری، اگر فعالیت‌های یك واحد تولیدی كشاورزی در محدوده چند آبادی یا شهر انجام شود، هر مجموعه واقع در محدوده یك آبادی یا شهر، یك بهره‌برداری كشاورزی تلقی می‌شود.
- بهره‌برداركشاورزی: شخصی است حقیقی یا حقوقی كه به تنهایی یا با مشاركت دیگران، مدیریت امور بهره‌برداری كشاورزی و مسئولیت فنی و اقتصادی آن را به عهده داشته و مستقیماً در سود و زیان آن سهیم است.
- خانوار بهره‌بردار كشاورزی: خانوار بهره‌بردار كشاورزی، خانواری است كه حداقل یكی از اعضای آن بهره‌بردار كشاورزی باشد.
كدام بهره‌برداری‌ها را باید سرشماری كنید؟
بهره‌برداری‌هایی كه در یكی از گروه‌های زیر قرار می‌گیرند باید سرشماری شوند:
- بهره‌برداری‌هایی که در روز آمارگیری حداقل 400 متر مربع زمین زراعی دارند.
- بهره‌برداری‌هایی که در روز آمارگیری حداقل 200 متر مربع باغ و قلمستان دارند.
- بهره‌برداری‌هایی که در روز آمارگیری، دام سنگین شامل گاو و گوساله، گاومیش و بچه گاومیش و شتر و بچه شتر پرورش می‌دهند (به هر تعداد).
- بهره‌برداری‌هایی که در روز آمارگیری، حداقل 2 رأس دام سبک (گوسفند و بره و بز و بزغاله) پرورش می دهند.
- بهره‌برداری‌هایی که در روز آمارگیری گلخانه دارند (به هر وسعت).
- بهره‌برداری‌هایی که در طول 365 روز گذشته دارای فعالیت پرورش ماهی و میگو هستند (به هر وسعت).
- بهره‌برداری‌هایی که در روز آمارگیری دارای فعالیت پرورش زنبور عسل – کندوی فعال - هستند (به هر وسعت).
- بهره‌برداری‌هایی که در طول 365 روز گذشته دارای فعالیت پرورش کرم ابریشم هستند (به هر وسعت).
- بهره‌برداری‌های پرورش‌دهنده طیور به روش سنتی (مرغ، خروس، اردک، غاز، بوقلمون، و جوجه‌های آنها) که در روز آمارگیری حداقل 10 قطعه طیور دارند.
در این ســرشــماری بهره‌برداری‌هایی که دارای شــرایط مورد نظر حداقل در یکی از گروه‌های فوق بوده‌اند به عنوان بهره‌بردار کشاورزی شناسایی شده‌اند و اطلاعات سایر فعالیت‌های آنها، حتی اگر زیر حد نصاب‌های تعیین شده باشد، مورد پرسش قرار گرفته و نتیجه در پرسشنامه‌های مربوط ثبت شده است.
بهره‌برداری اختصاصی و شریکی
اختصاصی: نوعی بهره‌برداری كشاورزی است كه توسط اعضای یك خانوار یا توسط یك نفر بهره‌بردار به تنهایی اداره می‌شود. در تشخیص بهره‌برداری اختصاصی، مالكیت مورد نظر نیست. اگر دو یا چند بهره‌برداری كشاورزی واقع در یك آبادی یا شهر، توسط اعضای مختلف یك خانوار اداره شود، استثنائاً مجموعه آنها یك بهره‌برداری اختصاصی تلقی می‌شود.
شریكی: نوعی بهره‌برداری كشاورزی است كه توسط دو یا چند بهره‌بردار كه عضو یك خانوار نیستند، به‌طور مشترك اداره می‌شود و فاقد شخصیت حقوقی است.
بهره‌برداری با زمین و بی‌زمین
اگر بهره‌برداری دارای فعالیت زراعت یا باغداری دارای زمین کشـــاورزی، غیر گلخانه باشـــد بهره‌برداری با زمین و در غیر این صورت بهره‌برداری بی زمین محسوب می‌شود؛ بهره‌برداری های بی‌زمین مانند بهره‌برداری‌هایی که فقط دارای فعالیت دامداری یا کشت گلخانه‌ای هستند.
انواع بهره‌بردار
در این سرشماری برای دستیابی به بهره‌برداری‌های کشاورزی، ابتدا فهرست بهره‌برداران کشاورزی در هر آبادی یا شهر تهیه شده و به این لحاظ 4 نوع بهره‌بردار تعریف و تشخیص داده شده است:
- خانوار معمولی ساکن
خانوارهای بهره‌بردار کشاورزی که در محدوده آبادی یا شهر محل سکونت خود دارای بهره‌برداری کشاورزی اختصاصی بوده و یا در مدیریت یک یا چند بهره‌برداری شــریکی با ســایر خانوارها مشــارکت داشــته‌اند، در این گروه قرار گرفته‌اند. این بهره‌برداران از طریق مراجعه به مکان محل سکونت در زمان سرشماری، شناسایی و فهرست می‌شوند.
- بهره‌بردار غیر ساکن
اشخاص حقیقی که محل سکونت آنها شهر یا آبادی غیر از شهر یا آبادی محل وقوع بهره‌برداری کشاورزی آنان بوده است، صرف‌نظر از اینکه در شهر یا آبادی محل سکونت خود نیز دارای بهره‌برداری کشاورزی باشند یا نباشند ،بهره‌بردار غیر ساکن نامیده شـده و در این گروه قرار گرفته‌اند. بدیهی اسـت که همین بهره‌برداران اگر در محل سـکونت خود نیز دارای بهره‌برداری کشاورزی باشند، در آنجا در گروه خانوارهای معمولی ساکن (بهره‌بردار) قرار گرفته‌اند.
- خانوار معمولی غیر ساکن
بهره‌بردارانی که در زمان اجرای سرشماری با کلیه اعضای خانوار در حال کوچ بوده‌اند و مأموران سرشماری آنان را در محلی غیر از محدودی آبادی یا شهر محل سکونت، شناسایی کرده و به اعتبار دارا بودن تعدادی دام متحرك، در همانجا سرشماری شده‌اند، در این گروه قرار گرفته‌اند.
- شرکت رسمی/ مؤسسه عمومی
تمامی شرکتهای رسمی و مؤسسات عمومی (اشخاص حقوقی) دارای بهره‌برداری کشاورزی در این گروه قرار گرفته و در هر آبادی یا شهری که دارای فعالیت کشاورزی بوده‌اند، شناسایی و فهرست می‌شوند.
- اراضی کشاورزی
منظور، زمین‌های دایر کشاورزی است که شامل اراضی زراعی و باغ و قلمستان می‌شود.
اراضی کشاورزی آبی:
آن قسمت از اراضی کشاورزی است که کشاورزی انجام شده در آن آبیاری می‌شود.
اراضی کشاورزی دیم
آن قسمت از اراضی کشاورزی است که کشاورزی انجام شده در آن آبیاری نمی‌شود و آب مورد نیاز برای رشد گیاه از طریق نزولات آسمانی تأمین می‌شود.
اراضی زراعی
منظور زمین‌هایی است که به فعالیت زراعت اختصاص یافته است. بنا بر این شامل اراضی بایر و باغ و قلمستان نمی‌شود. زمین‌های زیرکشت گیاهان سالانه و آیش، مجموعاً اراضی زراعی را تشکیل می‌دهند.
زیر کشت
آن قسمت از اراضی زراعی است که به منظور برداشت در سال زراعی 1403-1402 در این دوره یا قبل از آن زیر کشت رفته باشد.
آیش
منظور آن قسمت از اراضی زراعی است که در تناوب کشت قرار دارد ولی برای برداشت در سال زراعی 1403-1402 زیرکشت نرفته است.
باغ و قلمستان
آن بخش از اراضی کشاورزی است که در زمان سرشماری زیر کشت نباتات دائمی به صورت کاشت مجتمع قرار داشته است.
باغ
زمینی است در فضای باز که در آن کشت و کار درختان مثمر به صورت مجتمع (کاشت مجتمع) انجام شده باشد. بدیهی است حیاط منازل حاشیه مزارع و... که گاهی اوقات این نوع درختان در آنها به تعداد کم یا به صورت پراکنده کاشته می‌شود، باغ محسوب نمی‌شود. خزانه و نهالستان این نوع گیاهان نیز تحت عنوان باغ منظور می‌شود.
قلمستان
زمینی است در فضای باز که در آن صنوبر، تبریزی سپیدار، کبوده، شالک، پده، اشن، انواع اکالیپتوس و نظایر آن با هدف بهره‌برداری از تنه یا شاخه آن به صورت مجتمع کاشته شده باشد. خزانه و نهالستان این نوع درختان نیز در این‌جا منظور می‌شود.
کاشت مجتمع
در این‌جا منظور نوعی کاشت است که درخت یا درختچه‌ها به صورت منظم و طبق قاعده کاشته شده باشند. کاشتی که در آن گیاهان فوق بدون نظم و قاعده ولی با تراکم کافی کشت شده باشند، به نحوی که بتوان مساحت اختصاص یافته به آن را تعیین کرد نیز کاشت مجتمع محسوب می‌شود. کاشت مجتمع شامل کاشت ساده و کاشت مخلوط است.
کاشت مجتمع ساده (تک محصولی)
نوعی کاشت مجتمع است که در آن فقط یک نوع گیاه دائمی کاشته شده و اصطلاحاً تک‌محصولی باشد. مانند باغی که در آن فقط انگور کاشته شده است. باغی را که به‌منظور بهره‌برداری از یک محصول خاص احداث شده ولی در بین درختان یا در اطراف آن تعداد کمی از سایر انواع درختان کاشته شده باشد، آن باغ را به صورت کاشت ساده (تک‌محصولی) منظور کنید.
کاشت مخلوط (چندمحصولی)
نوعی کاشت مجتمع است که در آن بیش از یک نوع گیاه دائمی به صورت مخلوط کاشته شده است به نحوی که تعیین مساحت هر یک از گیاهان مقدور نیست. مانند باغی که در آن سیب، گلابی و آلو به صورت مخلوط کاشته شده است.
کاشت پراکنده
عبارت است از کاشت انواع گیاهان دائمی در زمین‌های بهره‌برداری، حیاط منازل، کنار نهرهای آب و نظایر آن.
گیاه دائمی مثمر
منظور درخت یا درختچه‌ای است که کاشت آن به‌منظور برداشت میوه، برگ، گل یا هر نوع محصول دیگری غیر از چوب، انجام می‌گیرد. با این تعریف، بوته چای، توت نوغان، گل محمدی و ... نیز علاوه بر درختان میوه (مانند پرتقال، هلو، انگور) جزو گیاهان دائمی مثمر طبقه‌بندی می‌شوند.
گیاه دائمی غیر مثمر
منظور درختی است که محصول اصلی آن چوب است (مانند تبریزی و سپیدار).
اقلام آماری: اطلاعات مورد جمع‌آوری از پرسشنامه بهره‌برداری كشاورزی
اطلاعات بهره بردار :
• نوع بهره‌برداری: اختصاصی، شریکی یا حقوقی (شرکت رسمی یا مؤسسه عمومی)
• مشخصات بهره‌بردار: نام، شماره ملی بهره بردار، سن، جنس، میزان سواد و تحصیلات
• نشانی و تلفن: آدرس، شماره تلفن ثابت و شماره تلفن همراه
1- اراضی كشاورزی
• كاربری اراضی كشاورزی به تفكیك اراضی كشت محصولات سالانه و دائمی
2- محصولات سالانه (زراعت)
• مساحت اراضی زراعی (به تفکیک زیر کشت و آیش / آبی و دیم)
• سیستم آبیاری تحت فشار
• فهرست گیاهان زراعی و سطح کاشت آنها (به تفکیک آبی و دیم)
3- محصولات دائمی (باغداری)
• مساحت باغ و قلمستان به تفکیک ساده و مخلوط،
• سیستم آبیاری تحت فشار
• فهرست گیاهان دائمی و تعداد درخت آنها (به تفکیک ساده، مخلوط و پراکنده)
4- پرورش دام
• تعداد انواع دام سبک (گوسفند و بز) و دام سنگین (گاو، گاومیش و شتر) به تفکیک ماده و نر
• عضویت خانوار در جامعه عشایر کوچنده
5- مساحت گلخانه ها و نوع فعالیت گلخانه ای به تفکیک سالانه و دائمی و زینتی
6- مساحت استخرهای پرورش ماهی و میگو و نوع فعالیت به تفکیک ماهیان سردابی، گرمابی و میگو خوراکی
7- فهرست واحدهای دارای پرورش زنبور عسل و تعداد کندوی فعال
8- فهرست واحدهای دارای پرورش کرم ابریشم و تعداد جعبه تخم نوغان
9- فهرست واحدهای دارای پرورش طیور به روش سنتی و تعداد آنها