براساس نتایج طرح‌های آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای شهری و روستایی سال 1397 هر خانوار شهری در کل سال به طور متوسط 43 میلیون و 491 هزار تومان درآمد و 39 میلیون و 323 هزار تومان هزینه داشته که معادل متوسط ماهانه 3 میلیون و 624 هزار تومان درآمد و 3 میلیون و 277 هزار تومان هزینه می‌باشد. هر خانوار روستایی نیز در سال مزبور 23 میلیون و 311 هزار تومان درآمد و 21 میلیون و 447 هزار تومان هزینه داشته که معادل متوسط ماهانه یک میلیون و 943 تومان درآمد و یک میلیون و 787 هزار تومان هزینه بوده است.

مابه‌التفاوت درآمد و هزینه سالانه خانوارهای کشور در سال 1397 نشان می‌دهد هر خانوار شهری به طور متوسط 4 میلیون و 168 هزار تومان و هر خانوار روستایی یک میلیون و 864 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌اش درآمد داشته است که معادل متوسط ماهانه 347 هزار و 300 تومان و 155 هزار و 400 تومان به ترتیب برای هر خانوار شهری و روستایی بوده است.

لازم به ذكر است مابه‌التفاوت درآمد و هزینه خانوار لزوماً به معنی پس انداز خانوار نیست. بطور ساده پس انداز عبارت است از بخشی از درآمدهای افراد كه خرج نشده است. اما در تحلیل های اقتصاد كلان مفهوم صحیح پس انداز را باید از جریان دایره وار درآمد و تولید ملی فهمید .با توجه به اینكه هر درآمدی كه ایجاد می­شود از طرف دیگر به معنی تولید كالا و خدمات است، لذا خودداری از مصرف و خرج نكردن تمام درآمد به معنی مصرف نشدن بخشی از كالا و خدمات تولید شده نیز بوده و در واقع در مفهوم اقتصاد كلان، همین بخش از تولید مصرف نشده است كه بیانگر پس انداز می­باشد. چنانچه به پس انداز از دید تشكیل سرمایه بنگریم، مناسب ترین مفهوم برای پس انداز است زیرا پس انداز و سرمایه گذاری در دنیای واقعی جدا از هم نیستند .به عبارت دیگر همان كالا و خدماتی كه بر اثر خودداری افراد جامعه از خرج كردن همه درآمد یا بر اثر پس انداز به مصرف نرسیده است، می­تواند تبدیل به سرمایه گذاری شود .

 در طرح­های آمارگیری هزینه و درامد خانوار درامد یك­سال گذشته خانوار سوال شده و آن بخشی كه برای سرمایه گذاری از خانوار خارج می­شود پرسیده نشده و فقط در صورتی­كه در كوتاه مدت (دوره زمانی یك ساله مورد پرسش) دارای بازدهی مالی باشد در بخش درامدها ثبت می­شود. لذا نمی توان پس انداز خانوارها را (چه در كوتاه مدت و چه در بلند مدت) از طریق این آمارگیری محاسبه نمود.

روند مابه‌التفاوت درآمد و هزینه خانوارها در سال‌های اخیر از مثبت بودن این مابه‌التفاوت از چند سال گذشته حکایت دارد؛ به گونه‌ای که در سال‌های 1395 و 1396 نیز هر خانوار شهری به ترتیب 3 میلیون و 239 هزار تومان و 3 میلیون و 742 هزار تومان و هر خانوار روستایی به ترتیب یک میلیون و 996 هزار تومان و 2 میلیون و 317 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌اش درآمد داشته است.

در واقع، از سال 1395 تا 1397 هر خانوار شهری به ترتیب 10.2 ، 10.2 و 9.6 درصد و هر خانوار روستایی به ترتیب 11.3 ، 11.5 و 8 درصد از درآمدش نسبت به کل هزینه‌هایش بیشتر بوده است.

روند متوسط درآمد، هزینه و مابه‌التفاوت درآمد و هزینه‌ی خانوارهای کشور (هزار ریال)

همانطور که ذکر شد، در سال 1397 متوسط ماهانه مابه‌التفاوت درآمد نسبت هزینه برای هر خانوار شهری و روستایی به ترتیب معادل با 347 هزار و 300 تومان و 155 هزار و 400 تومان بوده است.

در سال 1397 مابه‌التفاوت درآمد ماهانه خانوارها نسبت به هزینه‌شان در دهک‌های مختلف درآمدی نشان می‌دهد این مابه‌التفاوت در خانوارهای واقع در 3 دهک پایین درآمدی در نقاط شهری و 5 دهک پایین درآمدی در نقاط روستایی منفی بوده است؛ به طوری که خانوارهای واقع در سه دهک پایین درآمدی در نقاط شهری به ترتیب با 249 هزار تومان، 137 هزار تومان و 17 هزار و 800 تومان و خانوارهای واقع در پنج دهک پایین درآمدی در نقاط روستایی به ترتیب با 212 هزار تومان، 227 هزار تومان، 198 هزار تومان، 102 هزار تومان و 13 هزار و 600 تومان کسری درآمد نسبت به هزینه مواجه بوده‌اند.

خانوارهای شهری واقع در دهک‌های درآمدی چهارم تا دهم به ترتیب 55 هزار و 600 تومان، 172 هزار تومان، 205 هزار تومان، 320 هزار تومان، 390 هزار تومان 807 هزار تومان و یک میلیون و 929 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌شان درآمد داشته‌اند. خانوارهای روستایی واقع در دهک‌های درآمدی ششم تا دهم به ترتیب 39 هزار و 300 تومان، 114 هزار تومان، 311 هزار تومان، 394 هزار تومان و یک میلیون و 451 هزار تومان بیشتر از هزینه سالانه‌شان درآمد داشته‌اند.

گفتنی است در سال 1396 مابه‌التفاوت درآمد ماهانه خانوارهای شهری دو دهک اول و خانوارهای روستایی چهار دهک اول نسبت به هزینه‌شان منفی بوده که در سال 1397 این وضعیت به خانوارهای شهری سه دهک اول و خانوارهای روستایی پنج دهک اول گسترش یافته است.

مابه‌التفاوت متوسط درآمد و هزینه ماهانه خانوارهای کشور به تفکیک دهک‌های درآمدی – 1397 (هزار ریال)