مقدمه
اهمیت بخش مسکن بر هزینه‌های خانوارها و اختصاص بخش بزرگی از درآمد خانوارهای مستاجر به این بخش و نیز حساسیت‌ها و تاثیرات اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن، باعث تحولات قابل ملاحظه‌ای در جامعه می‌شود. با بررسی روند تغییرات قدرت خرید و زمان انتظار برای خانه‌دار شدن در سال‌های گذشته، می‌توان دریافت که نسبت تورم مسکن به درآمد و هزینه‌های خانوار چگونه است.
منبع تمامی اطلاعات استفاده شده دراین گزارش، مربوط به طرح قیمت و اجاره مسکن و هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران است که در سایت این مرکز ارایه شده است.
با توجه به متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای مسکونی در شهرهای کشور در سال ۱۳۹٤ که برابر ١٤٣٤٢ هزار ریال بوده است، یك خانوار شهری با كل درآمد خود به‌طور متوسط قدرت خرید ١٩.٤ مترمربع زیربنا را داشت. فرض مهم آن است كه خانوار تمام درآمد خود را پسانداز و صرف خرید مسكن نماید. این شاخص در سال ۱۳۹٦ به ٢٢.٨ مترمربع می‌رسد كه افزایش آن علی‌رغم این‌كه متوسط قیمت یك مترمربع زیربنای مسکونی به ۱۶۱۲۱ هزار ریال رسیده است، ناشی از افزایش درآمد خانوارهای شهری و پیشی‌گرفتن نرخ تورم عمومی از تورم مسكن میباشد. متوسط قیمت یك مترمربع زیربنای مسکونی در سال ١٤٠٠ به ١١٨٠٨٧ هزار ریال رسیده است و این شاخص به ٩.٥ مترمربع می‌رسد كه کاهش آن ناشی از افزایش تورم بخش مسکن و عدم رشد درآمدها متناسب با نرخ تورم عمومی است.
انجام محاسبات مشابه با فرض كسر هزینه‌های خوراكی خانوار از درآمد، تنها قدرت خرید ١٥.١ مترمربع در سال ١٣٩٤، ١٨.٠ مترمربع در سال ۱۳۹٦ و ٧.٤ مترمربع در سال ١٤٠٠ را داشته است. حال اگر كل هزینه‌های خانوار از درآمد كسر شود، خانوار در سال ۱۳۹٤ قدرت خرید ١.١ مترمربع، در سال ١٣٩٦ قدرت خرید ٢.٣ مترمربع و در سال ١٤٠٠ قدرت خرید ١.٧ مترمربع را دارد.
شاخص زمان انتظار برای خانه‌دار شدن خانوارهای شهری كشور برای یک واحد مسکونی با مساحت ۸۰ مترمربع (با توجه به این‌که در طرح ملی مسكن، متراژ واحدها براساس الگوی مصرف، بین ٧٥ تا ٨٠ مترمربع در نظر گرفته شده است، در این گزارش نیز عدد ٨٠ مبنای محاسبات قرار گرفته است) و با فرض عدم‌تغییر قیمت مسكن و ذخیرهی كل درآمد سالانه خانوار، در سال ۱۳۹٤ برابر ٤,١ سال بوده است که این شاخص در سال ۱۳۹٦ به ٣.٥ سال كاهش مییابد ولی در سال ١٤٠٠ بار دیگر به ٨.٤ سال افزایش مییابد. حال اگر هزینه‌های خوراكی خانوار از درآمد كسر شود، مدت زمان انتظار در سال ۱۳۹٤ به ٥.٣ سال، در سال ۱۳۹٦ به ٤.٤ سال و در سال ١٤٠٠ به ١٠.٨ سال می‌رسد. درحالی‌كه با كسر كل هزینه‌های خانوار، مدت زمان انتظار در سال ١٣٩٤ برابر ٦٩.٦ در سال ۱۳۹٦ برابر ٣٤.٥ سال و در سال ١٤٠٠ برابر ٤٧.٤ سال محاسبه می‌شود، بنابراین خانوارهای شهری كشور برای صاحب‌خانه شدن باید ٤٧ سال منتظر بمانند.