سمینار آموزشی – توجیهی طرح آمارگیری هزینه و درامد خانوارهای شهری و روستایی سال 1397 از تاریخ 27 لغایت 28 فروردین ماه با حضور كارشناسان مسئول استان‌ها در تهران برگزار شد. این طرح در سال 1397 در مناطق شهری و روستایی 31 استان با بیش از 40 هزار خانوار نمونه اجرا می‌شود. و در آن علاوه بر پرسش ریز اقلام هزینه و درامد خانوار، خصوصیات اجتماعی اعضای خانوار، وضع شغلی و مشخصات محل سكونت خانوار نیز پرسش می‌شود. این طرح از اردیبهشت ماه 1397 لغایت  فروردین ماه 1398 ادامه خواهد داشت و نتایج آن در شهریور سال 1398 منتشر خواهد شد. . طرح هزینه و درامد خانوار، قدیمی‌ترین طرح نمونه‌گیری مركز آمار ایران است كه از سال 1342 تاكنون اجرا شده است.

مدیر كل دفتر جمعیت،‌ نیروی كار و سرشماری های مركز آمار ایران در افتتاحیه این سمینار آموزشی،‌ ضمن تبریك عید مبعث و اعیاد شعبانیه، اظهار امیدواری كرد با اجرای طرح های آماری دقیق، گام‌های مثبتی در راه خدمت رسانی به جامعه انجام شود. علی اكبر محزون با بیان این كه كارگاه آموزشی حاضر بیشتر  هم‌اندیشی بین كارشناسان استان ها و مركز آمار  است تا یك سمینار آموزشی یك طرفه، افزود: طرح هزینه و درامد از طرح‌های باسابقه مركز آمار است و در سال 1389 همایش نیم قرن با اقتصاد خانوار برگزار گردید. وی در ادامه با مروری بر تاریخچه  و اهمیت موضوع هزینه و در امد در ایران و جهان گفت:‌ در رابطه با موضوع اقتصاد جدید منزل،‌ اقتصاد‌دان‌هایی چون گری بیكر، نوبلیست اقتصادی به آن پرداخته وآن را تئوریزه كرده‌اند. علاوه بر این در تاریخ ایران و جهان نیزاندیشمندانی چون ملاصدرا، خواجه نصیر الدین طوسی، ابن سینا و ارسطو به موضوع اقتصاد خانوار با عناوینی چون تدبیر منزل پرداخته‌اند. محزون در ادامه با اشاره به اهمیت طرح هزینه و درامد خانوار در تهیه شاخص‎های اهداف توسعه هزاره اظهار كرد: اولین هدف در بین شاخص های توسعه هزاره(MDG_S) ، ریشه کنی فقر و گرسنگی  است و از اهداف مهم شاخص‌های توسعه پایدارSDG_S))، پایان دادن فقر در هر نقطه جهان و به هر شكل ممكن است. وی افزود:‌ سازمان‌‌های بین المللی چون سازمان ملل و سازمان بین المللی كار(ILO) نیز توجه ویژه‌ای به فقر و بحث هزینه و درامد خانوار داشته‌اند.

مدیر كل دفتر جمعیت در ادامه گفت:‌ با توجه به اهمیت  این طرح،‌ كیفیت دادههای آن از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین نظر به رویكرد جدید مركز آمار در ارائه تحلیل های تبیینی و توصیفی، ارائه مطالب تحلیلی در زمینه هزینه و درامد توسط كارشناسان دركاربردی شدن نتایج این طرح در پژوهش‌های دانشگاهی و حتی برنامه‌ریزی خانوار‌ها می‌تواند مفید واقع شود. وی بر نظارت دقیق كارشناسان استان ها در اجرای طرح، دقت در ورود اطلاعات  و ارسال به موقع اطلاعات از استان‌ها به مركز آمار تاكید نمود. در ادامه این سمینار از عوامل اجرایی استان‌ها در جلب همکاری خانوارها با توجه به این كه نرخ پاسخگویی خانوار‌ها در اجرای این طرح در سال 1395، بیش از 96 درصد در مناطق شهری و  98.5 درصد در مناطق روستایی برآورد شده، بود،‌ تشكر شد.

گفتنی است سمینار طرح هزینه و در امد برای اولین بار با  حضور دکتر خسروی‌نژاد پژوهشگر و مدرس اقتصاد و از کاربران تخصصی این طرح.برگزار شد.وی در این سمیناربه ارائه مطالبی در رابطه با اهمیت و نقش داده های بودجه خانوار در تحلیل های اقتصادی – اجتماعی پرداخت. كاربرد های بودجه خانوار و همچنین پیشنهادهای مطالعات آتی در اقتصاد ایران با تكیه بر بودجه خانوار  از دیگر بخش های این مطالب بود.

شایان ذكر است آخرین نتایج این طرح مربوط به سال 1395 است. نگاهی به اهم نتایج طرح درسال 1395 در مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد كه:

متوسط هزینه‌ی كل خالص سالانه‌ی یك خانوار شهری284،820 هزار ریال بوده است كه نسبت به رقم مشابه در سال قبل 8.5 درصد افزایش نشان می دهد. از هزینه‌ی كل سالانه‌ی خانوار شهری  66,636   هزار ریال با سهم 23.4 درصد مربوط به هزینه‌های خوراكی و دخانی و 218,185 هزار ریال با سهم 76.6 درصد مربوط به هزینه‌های غیرخوراكی بوده است. در بین هزینه‌‌های خوراكی و دخانی، بیشترین سهم با 22.0 درصد مربوط به هزینه‌ی آرد، رشته، غلات، نان و فرآوردهای آن و در بین هزینه‌های غیرخوراكی بیشترین سهم با 44.5 درصد مربوط به مسكن بوده است.

-  متوسط درامد اظهار شده‌ی سالانه‌ی یك خانوار شهری 317،210 هزار ریال بوده است كه نسبت به سال قبل، 13.7 درصد افزایش داشته است. بر این اساس در سال 1395 رشد متوسط درامد سالانه خانوارهای شهری در مقایسه با رشد هزینه كل سالانه، 5.2 درصد بیشتر رشد داشته است. منابع تامین درامد خانوارهای شهری نشان می­دهد كه 33.3 درصد درامد از مشاغل مزد و حقوق بگیری، 17.0 درصد از مشاغل آزاد كشاورزی و غیركشاورزی و 49.7 درصد از محل درامدهای متفرقه خانوار تأمین شده است.

-  متوسط هزینه‌ی كل خالص سالانه‌ی یك خانوار روستایی 156،907 هزار ریال بوده است كه  نسبت به سال قبل 6.6 درصد افزایش نشان می‌دهد. از هزینه‌ی كل سالانه‌ی خانوار روستایی 59،769 هزار ریال با سهم 38.1 درصد مربوط به هزینه‌های خوراكی و دخانی و 97،138 هزار ریال با سهم 61.9 درصد مربوط به هزینه‌های غیرخوراكی بوده است. در بین هزینه‌های خوراكی و دخانی، بیشترین سهم با 25.5 درصد مربوط به هزینه‌ی آرد، رشته، غلات، نان و فرآوردهای آن و در بین هزینه‌های غیرخوراكی، بیشترین سهم با 30.2 درصد مربوط به مسكن بوده است.

-  متوسط درامد اظهار شده­ی سالانه‌ی یك خانوار روستایی 176,866 هزار ریال بوده است كه نسبت به سال قبل، 9.8 درصد افزایش داشته است. بر این اساس در سال 1395 رشد متوسط درامد سالانه خانوارهای روستایی در مقایسه با رشد هزینه كل سالانه، 3.2 درصد بیشتر رشد داشته است. منابع تامین درامد خانوارهای روستایی نشان می­دهد كه 30.3 درصد از مشاغل مزد و حقوق بگیری، 31.1 درصد از مشاغل آزاد كشاورزی و غیركشاورزی و 38.5 درصد از محل درامدهای متفرقه خانوار تأمین شده است.

خاطر نشان می­سازد كه نشریه طرح مذكور در درگاه ملی آمار به نشانی www.amar.org.ir قابل دسترسی است.