تورم واقعی و تورم ذهنی جامعه

جواد حسین زاده:‌معاون اقتصادی و محاسبات ملی مركز آمار ایران

چند قلم کالا در سبد مصرفی خانوارها وجود دارد؟

برای محاسبه شاخص قیمت مصرف کننده شهری، اطلاعات مربوط به 451 قلم از کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای شهری جمع آوری می گردد که ملاک انتخاب این کالاها و خدمات داشتن ضریب اهمیت قابل توجه در سبد خانوار و تداوم مصرف این اقلام توسط خانوارها بین دو سال پایه می باشد که این تعداد اقلام پوشش کاملی از سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوار های کل کشور می باشد.

چرا سبد مصرفی خانوارها هر چند سال یک بار بازنگری می شود؟

معمولا سبد کالاها وخدمات مصرفی خانوارها در طول زمان دستخوش تغییر می شود و بعضی از اقلام از سبد خارج شده و اقلام جدید اضافه می گردد همچنین وزن های اقلام تغییر می کند، برای لحاظ کردن این تغییرات هر چند سال یک بار سال پایه شاخص قیمت تغییر داده می شود تا اقلام سبد خانوار و همچنین ضرایب اهمیت آنها به هنگام شده و محاسبات به صورت دقیق تر انجام گیرد. به این فعالیت اصطلاحا تغییر سال پایه گفته می شود. به همین منظور مرکز آمار ایران سال پایه شاخص های قیمت خود را از سال 1390 به سال 1395 تغییر می دهد.

به چه تعداد منطقه جغرافیایی مراجعه می شود و چند مظنه قیمت هر ماه جمع اوری و پردازش می گردد؟

تعداد مناطق شهری نمونه، 293 منطقه می باشد که کل کشور را پوشش می دهد و هر ماهه حدود 230000 مظنه قیمت از 55000 منبع اطلاع جمع آوری می شود.

ضریب اهمیت یا وزن کالاهای مختلف در سبد مصرفی خانوار چقدر است؟

تعداد گروه های اصلی کالاها و خدمات مصرفی خانوار های شهری بر اساس طبقه بندی COICOP، 12 گروه می باشد که ضرایب اهمیت آنها بر اساس جدول زیر است. ضریب اهمیت گروه اصلی "خوراکی ها، آشامیدنیها و دخانیات" 25.5 درصد می باشد و ضریب اهمیت کالاهای غیرخوراکی و خدمات 74.5 درصد می باشد. در بین گروههای فرعی "مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت ها" با 35.6 درصد بیشترین وزن در محاسبه شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای شهری را دارد.

*گروه*	*ضریب اهمیت (درصد)*
*شاخص كل*	*100.0*
*گروههای اصلی و فرعی*
خوراكی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات	25.5
1- خوراكی‌ها و آشامیدنی‌ها	25.1
خوراكیها	24.1
نان و غلات	6.4
گوشت قرمز و سفید و فرآورده هائ آنها	6.3
گوشت قرمز و گوشت ماكیان	5.5
ماهی ها و صدف داران	0.8
شیر، پنیر و تخم مرغ	2.5
روغنها و چربیها	1.2
میوه و خشكبار	3.1
سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات )	2.6
شكر، مربا، عسل ، شكلات و شیرینی(قند و شكر و شیرینی‌ها)	1.2
محصولات خوراكی طبقه بندی نشده در جای دیگر	0.8
چای، قهوه، كاكائو، نوشابه و آب میوه (نوشابه های غیر الكلی)	1.0
2- دخانیات	0.5
كالاهای غیر خوراكی و خدمات	74.5
3- پوشاك و كفش	4.5
4- مسكن ، آب ، برق ، گاز و سایر سوخت‌ها	35.6
مسكن	30.5
اجاره	30.1
خدمات نگهداری و تعمیر واحد مسكونی (خدمت )	0.5
آب ، برق و سوخت	5.1
5- مبلمان و لوازم خانگی و نگهداری معمول آنها	4.2
6- بهداشت و درمان	6.7
7- حمل ونقل	9.8
8- ارتباطات	3.7
9- تفریح و فرهنگ	2.2
10- آموزش	2.3
11- هتل و رستوران	1.4
12- كالاها و خدمات متفرقه	4.1
گروه های اختصاصی:
كالاها	50.7
خدمات	49.3
شاخص كل* (بدون اجاره)	69.9

هر کدام از کالاها و خدمات به نسبت وزن آن در سبد خانوار، در محاسبه شاخص قیمت مصرف کننده مورد استفاده قرار گرفته و نتایج را تحت تاثیر قرار می دهد.

چرا گاهی ذهنیت مردم در خصوص تورم با تورم اعلامی مرکز متفاوت است؟

دلایلی که می تواند باعث شود تا تورم ذهنی جامعه متفاوت از تورم انتشاراتی مرکز آمار ایران شود شامل موارد زیر می باشد:

· معمولا هر فرد تورم را بر اساس کالاها و خدمات مصرفی شخصی خود که تعداد محدودی می باشد، تخمین می زند در حالیکه مرکز آمار ایران تورم را بر اساس اطلاعات 451 قلم کالا و خدمت (که پوشش کاملی از سبد خانوارهای ایرانی می باشد) و در 293 منطقه شهری (که به لحاظ جغرافیایی کل کشور را پوشش می دهد) محاسبه می نماید.

· معمولا افراد در تخمین تورم ذهنی خود وزن و ضریب اهمیت کالاها و خدمات را مدنظر قرار نمی دهند ولی مرکز آمار ایران کالاها و خدمات را بر اساس وزنشان در محاسبات وارد می نماید به عنوان مثال وزن مسکن 30.5 درصد و وزن گوشت قرمز 3.2 درصد می باشد که باعث می شود هر کدام تأثیر متفاوتی بر نرخ تورم داشته باشد.

· معمولا افراد هرنوع گرانی و افزایش قیمت را به معنی افزایش نرخ تورم در نظر می گیرند در حالی که معنای نرخ تورم نرخ رشد قیمت هاست یعنی هر افزایش قیمتی به معنای افزایش نرخ تورم نمی باشد بلکه اگر سرعت رشد قیمت ها افزایش یابد نرخ تورم افزایش می یابد.به عنوان مثال اتومبیلی را در نظر بگیرید که با سرعت 120 کیلومتر بر ساعت در حال حرکت است بعد از مدتی راننده پای خود را روی ترمز می گذارد و سرعت به 90 کیلومتر بر ساعت می رسد. در این مثال ما با کاهش سرعت مواجه شدیم ولی کماکان اتومبیل در حال رفتن به جلو است. به عبارتی هنوز هم سرعت داریم ولی در قیاس با قبل کمتر شده است به طور مشابه هنگامی که تورم کاهش پیدا می کند سرعت رشد قیمت ها کمتر شده ولی قیمت ها همچنان افزایش می یابد.

· در محاسبات نرخ تورم در مرکز آمار ایران تغییرات قیمت که ناشی از تغییر مشخصات کالاست (مانند تغییر کیفیت، وزن، مارک و...) به عنوان افزایش قیمت در نظر گرفته نمی شود و سعی می شود در هر مظنه قیمت، مشخصات خاص قلم تعریف شود و در هردوره از قلمی با همان مشخصات ثابت قیمت گیری شود تا افزایش واقعی قیمتها نشان داده شود ولی در ذهن افراد جامعه معمولا این نوع تغییرات قیمت (به دلیل تغییر مشخصات) به عنوان تورم در نظر گرفته می شود.

· شاخص قیمت و نرخ تورم، یک نماگر میانگین است و سنجه ای برای قیمت سبد مصرفی متوسط خانوارهاست به عبارت دیگر، چون دهک های مختلف درامدی، سبدهای مصرفی متفاوتی دارند و ضریب اهمیت متفاوتی هم به کالاها و خدمات می دهند لذا تورم برای خانوارهای در دهک های درامدی متفاوت، متفاوت خواهد بود لذا بهتر است تورم را به تفکیک دهک ها ارایه نمود تا درک بهتری از آن ایجاد گردد.

اشتراک گذاری