همایش دو روزه تحلیل یافته‌های سرشماری عمومی نفوس و مسكن 1390 برگزار شد
همایش دو روزه تحلیل یافته‌های سرشماری عمومی نفوس و مسكن 1390 ، روز های پنجم و ششم آذر ماه در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. این همایش توسط مركز آمار ایران و پژوهشكده آمار و همكاری انجمن آمار ایران و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد(UNFPA ) و با حضور خانم دكترمولاوردی، معاون رییس جمهور در امور زنان و امور خانواده، آقای دكتر عادل آذر ، رییس مركز آمار ایران، معاونان ، مدیران و كارشناسان این مركز، آقای زاهدیان، رییس پژوهشكده آمار و دبیر همایش، آقای محمد زاده ،رییس انجمن آمار ایران، خانم احمد زاده، معاون نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران، و جمعی از اساتید، صاحبنظران دست اندركاران آمار و جمعیت شناسی در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. این همایش در روز پنجم آذر ماه با ارائه گزارشی از سوی دبیر همایش آغاز شد.
آقای زاهدیان در مراسم افتتاحیه همایش، با اشاره به اهمیت تحلیل اطلاعات سرشماری‌ها گفت:سرشماری‌ها تنها منبعی هستند كه اطلاعات خانوار را به هم ربط می‌دهند و منبع مهمی برای شاخص‌های مورد نیاز مدیریت كشور می‌باشند. همچنین آمارگیری‌های نمونه‌ای كه سهم بسیار مهمی در تهیه شاخص‌های مدیریتی كشور دارند، وابسته به اطلاعات سرشماری هستند. لذا استخراج و تحلیل اطلاعات سرشماری می‌تواند به برنامهریزی و تصمیم‌گیری مدیران كشور كمك كرده و در طراحی و اعمال تغییرات سرشماری سال 95 منطبق با نیازهای روز، كمك موثری نماید. این همایش با 4 هدف عمده "ارائه‌ی تحلیل‌های اقتصادی-اجتماعی نتایج سرشماری"، "توسعه و ترویج چگونگی به‌کارگیری نتایج سرشماری در سطوح مختلف سیاستگذاری، برنامهریزی و مدیریت"،"ارائه‌ی روش‌های نوین سرشماری" و گرداوری داده و ارائه‌ی روش‌های نوین پیوند داده‌های سرشماری با سایر داده‌های حاصل از طرح‌های نمونه‌گیری و آمارهای ثبتی" برگزار شده است. در همایش مذكور ، اساتید، صاحبنظران و كارشناسان در 6 محور مبانی علمی و فنی سرشماری، ساختار و توزیع جمعیت، پویایی شناسی جمعیت، ویژگی‌های اجتماعی جمعیت، ویژگی‌های اقتصادی جمعیت و ویژگی‌های مسکن به ارائه مقاله پرداختند.
به گفته آقای زاهدیان، از مجموع مقاله‌های ارسال شده، 24 مقاله برای ارائه به صورت سخنرانی و 18 مقاله به صورت پوستر پذیرفته شده است و تازگی موضوع، همخوانی عنوان مقاله با عنوان نشست علمی و سبك نوشتاری از جمله معیار های داوری و ارزیابی مقالات بوده‌اند. قابل ذكر است بر اساس داوری های صورت گرفته در همایش، مقاله ارائه شده توسط آقای نوراللهی با عنوان واكاوی الگو، روند و تفاوت‌های ملی و منطقه ای شاخص های ازدواج در ایران به عنوان مقاله اول برگزیده شد. همچنین خانم فتحی و آقای روشن به ترتیب رتیه های دوم و سوم را از آن خود كردند. از میان پوسترهای ارائه شده،پوسترهای آقایان وكیل احمدی با همكاری نریمان یوسفی، علی پژمان و خانم شیما صباغ، رتبه های اول تا سوم را كسب كردند.
كاهش زمان تكمیل اطلاعات درسر شماری 1395
آقای دكتر عادل آذر، رییس مركز آمار ایران در ابتدای سخنرانی خود، ضمن تشكر از دست اندركاران برگزاری همایش گفت: مركز آمار ایران اشراف كامل به جامعه حرفه ای آماری كشور و به ویژه مسئله بسیار مهم و حساس امروز كشور كه سیاستگذاری های جمعیتی است داشته و تمام فعالیت‌ها را در این زمینه رصد می‌كند. این مركز قدردان كسانی است كه در این زمینه زحمت كشیده و یا مقاله ای می‌نویسند و با استفاده از داده‌های مركز آمار ایران و استناد به گنجینه اطلاعاتی و آماری این مركز كار علمی وتحقیقاتی می‌كنند. رییس مركز آمار ایران در ادامه گفت: سرشماری 90، موارد پنهان زیادی را برای ما مشهود كرد كه در تحلیل‌های ملموس ما دیده نمی‌شد و یا تصور دیگری از آن امر داشتیم. از جمله این واقعیت به دست آمد كه نرخ رشد جمعیتی ما كاهش یافته است.وی افزود: با توجه به این كه سرشماری از سال 85، 5 ساله شد، پس باید بر فرایند كاهش یا افزایش اعدادی چون نرخ رشد جمعیت دقت بیشتری كرده و آنرا جدی‌تر بگیریم. چرا كه برش‌های زمانی كوتاه‌تر شده است. مثلاً براساس یافته‌های سرشماری 90 مشاهده می شود كه بعد خانوار در ایران از 2/4 به 5/3 كاهش یافته است وعجیب‌تر این كه این كاهش بیشتر در روستا‌ها دیده می‌شود كه این موضوعی است كه اصلاً توقع آن نمی‌رفت و در تحلیل‌ها دیده نمی‌شد. رییس مركز آمار ایران در ادامه سخنرانی خود اظهار داشت: ایران تنها كشوری نیست كه سرشماری را 5 ساله انجام می‌دهد و در سال 2011 ، همزمان با ایران، سرشماری در77 كشور، از پیشرفته ترین كشورها تا كشورهای سطح 3 از نظر سرشماری، انجام شده است. لذا سرشماری منسوخ نمی‌شود ولی زاویه دیدی كه این كشورها به ما می‌دهند این است كه نباید با مراجعه به درب خانه‌ها فرد را نیم ساعت منتظر نگه داشت بلكه برنامهریزی ما برای سال 95 این است كه حداكثر زمان تكمیل اطلاعات توسط مامور آمارگیر باید10تا 12 دقیقه باشد. یعنی باید به سمت سرشماری‌هایی رفت كه بخشی از اطلاعات آن از طریق بانك‌های اطلاعاتی ثبتی و جمع‌آوری می‌شود. لذا سعی بر این است كه اقلام پرسشنامه سرشماری را كه در سال 90، 70 قلم سوال بوده، به 20 یا 25قلم كاهش داده و بقیه اقلام را از طریق ثبتی وآمارهای مستمر بتوانیم جمع آوری نماییم یا به سمت سرشماری های ثبتی مبنا پیش برویم. وی با اشاره به این نكته كه تمام برنامه‌ریزی‌ها برای اجرای سرشماری سال 95 انجام شده است تصریح كردكه كاغذ به طور كامل در سرشماری 95 حذف خواهد شد. ایشان همچنین در ادامه با اشاره به اجرای آزمایش سرشماری كشاورزی در سال 92 به روش IT- BASE گفت: بستر IT- BASE كردن سرشماری‌ها در مركز آمار ایران به طور كامل فراهم شده است و سال آینده نیزسرشماری كشاورزی در كل كشور و در ابعاد ملی باحدود 14 هزار نیرو انجام خواهد شد و سرشماری عمومی نفوس و مسكن 1395 نیز در كل كشور با این روش انجام خواهد گرفت. آقای دكتر عادل آذر در ادامه بر این نكته تاكید كرد كه به كار گیری IT و به كارگیری بانك‌های اطلاعاتی و ثبتی كشور و رفتن به سمت سرشماری‌های جانبی به ویژه ثبتی مبنا و تهیه زیر ساخت‌های نرم افزاری، سخت افزاری و علمی آنها، همكاری و همفكری دستگاه‌های دولتی، دانشگاه‌ها، نهادهای علمی و افراد مسئول را می طلبد. رییس مركز آمار ایران تصریح كرد درصورت اجرا نشدن سرشماری در سال 95 سری زمانی سرشماری عمومی نفوس و مسكن آسیب می‌بیند. لذا سرشماری عمومی نفوس و مسكن 1395 حتما ً باید اجرا شود وشاید بعدها در مقطع اجرای آن تجدید نظر شود اما 10 ساله‌شدن سرشماری برای سال 95 صدق نمی‌كند.وی بر این نكته اشاره كرد از سرشماری 1390 درس ها و تجارب خوبی به ویژه در زمینه تجدید نظر در حوزه جمعیت كسب شده است اما متاسفانه گاه با خروجی‌های این سرشماری، احساسی و سیاسی برخورد شده و بهره‌برداری‌های سیاسی از آن می‌گردد. وی افزود: مركز آمارایران بر اساس اصول حرفه ای خود، تحلیلی از نتایج ارائه نمی‌دهد، بلكه مانند سازمان هواشناسی عمل كرده و وضعیت و شرایط را توصیف می‌كند. اما این مدیران، تصمیم‌گیران، جامعه‌شناسان، جمعیت شناسان، اقتصاددانان، سیاست‌مداران و مدیران عالی كشور هستند كه باید تحلیل ارائه داده و اتفاقی را كه دركشور رخ می‌دهد، بیان كنند. لذا تضارب افكار، نه ذهنی، سیاسی و از روی منافع مدیریتی و شخصی كه باید از طریق شاخص‌های علمی اتفاق بیفتد و در نهایت نیز روی شاخص‌های كلان اقتصادی و جمعیتی نیز به اجماع رسید. مثلاً یك شاخص تورم ویا یك شاخص رشد جمعیت باید اعلام شود. همان طور كه منابع مختلف ارقام مختلفی را برای رشد اقتصادی در سال 91 اعلام می‌كردند اما در نهایت بر اساس قانون، این عدد مركز آمار ایران بود كه به عنوان نرخ رسمی اعلام گردید. در مورد جمعیت نیز، نرخ باروری كل توسط مركز آمار ایران بر اساس طرح‌ها و پروژه‌هایی كه اجرا شد، 8/1 اعلام شده است اما گاه نرخ باروری كل دیگری از جمعیت از طرف برخی افراد و نهادها اعلام می‌شد كه این امر باعث بی اعتمادی كاربران به جامعه حرفه‌ای آمار كشور می‌شود. مركز آمار ایران با همراهی دانشمندان و در نهایت كمیته جمعیت این مركز و با استفاده از مدرن‌ترین روش‌ها، عدد 8/1 را برای نرخ باروری كل جمعیت به دست آورده است.پس باید در نشست‌های تخصصی و تصمیم‌گیری این اختلافات علمی حل شده و برای جلوگیری از مشوش ساختن كشور، این عدد اعلام شود. چرا كه در نهایت دانشمندان به این عدد رسیده‌اند و مرجعی به نام مركز آمار ایران، مهر تایید بر آن زده است.
آقای دكتر عادل آذر در پایان ضمن تاكید بر واقع بینانه برخورد كردن با حوزه جمعیت گفت: باید بر اساس مستندات و شاخص‌ها نه فقط به پیری و یا جوانی جمعیت بلكه به چالش‌های مختلف جمعیتی پیش رو و به تمامی ابعاد جمعیت بپردازیم. وی افزود:من خواسته‌ام این است كه از طریق یك بیانیه پایانی در این همایش، نظام حرفه‌ای، علمی و تخصصی آمار، توصیف مشخصی از شاخص‌های جمعیتی ارائه دهد ، هر چند جای بحث و بررسی باید باشد اما تمامی ابعاد شاخص باید اعلام گردد.
تشكیل هشت كمیته تخصصی برای اجرای فعالیت های سال جهانی آمار
آقای دكتر محمد زاده، رییس انجمن آمار ایران كه دیگر سخنران افتتاحیه این همایش بود به تشكیل ستاد سال جهانی آمار توسط مرکز آمار ایران، پژوهشکده آمار و انجمن آمار اشاره نمود و در ادامه مروری بر فعالیت‌های این ستاد در سال 2013 كه سال جهانی آمار اعلام شده است، نمود. وی وظایف این ستاد را، بزرگداشت سال جهانی آمار،تصویب فعالیت‌ها و طرح‌های اجرایی برای این بزرگداشت و تلاش برای تأمین هزینه‌های لازم برای فعالیت‌های ستاد ذكر كرد.به گفته رییس انجمن آمار ایران ، شورای برنامه ریزی این ستاد شامل 8 كمیته شامل كمیته همگانی کردن آمار، کمیته نظام آمارشناسی ،کمیته آموزش مدرسه‌ای ،کمیته آموزش دانشگاهی، کمیته آمار کاربردی، کمیته حمایت از تشکل‌های آماری ،کمیته انتشارات و کمیته ارتباطات و اطلاع‌رسانی می باشد. آقای دكتر محمد زاده همچنین در ادامه سخنانش، اهم فعالیت‌های این كمیته‌ها را برشمرد. برگزاری همایش‌های متعدد در زمینه آمار در دانشگاههای كشور از جمله برگزاری همایش روز آمار و برنامهریزی، همایش آمار و کاربران و همایش راهکارهای ارتقای فرهنگ آماری و اخلاق حرفه‌ای اشاره نمود. همچنین به گفته رییس انجمن آمار ایران، تهیه و انتشار مقالات عمومی به منظور ارتقای سواد آماری ،اقدام برای تهیه کتاب‌های عمومی برای معرفی کاربردهای آمار، اقدام برای تصویب ماده قانونی برگزاری سال جهانی آمار در مجلس، اقدام برای تصویب طرح نظام آمارشناسی در مجلس شورای اسلامی، برنامهریزی برای برگزاری مسابقات آماری دانش‌آموزی و دانشجویی و راه‌اندازی بانک اطلاعاتی آمارشناسان و پژوهش‌های آماری از جمله فعالیت‌های متعدد انجام گرفته در سال جهانی آمار است.
زنانه شدن پدیده سالمندی و سرپرستی خانوار
خانم دكتر شهیندخت مولاوردی، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده كه از سخنرانان افنخاری همایش بود، در سخنرانی خود، یکی از راه‌های دستیابی به توسعه پایدار را از بین بردن تبعیض جنسیتی دانست و افزود: آمار جنسیتی ویژگی‌های کل جامعه را نشان می‌دهد و بررسی این آمارها بسیار حائز اهمیت است، چرا که بدون اشراف به تفاوت زنان و مردان در عملکرد، تدوین سیاست‌های مناسب مقدور نیست.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در سال 1355، 7.3 درصد خانواده‌ها توسط زنان سرپرستی می‌شدند. این آمار با رشد پنج درصدی در سال 90 به 12.1 درصد رسید که حدود سه درصد از این رشد در پنج سال اخیر رخ داده است.
خانم دكتر مولاوردی با بیان اینکه مهم‌تر از افزایش تعداد مطلق زنان سرپرست خانوار، الگوی سنی و نحوه توزیع آنان است، گفت: الگوی ارائه شده بر اساس نتایج آمارگیری، نشان‌دهنده آن است که از سویی با زنانه شدن سالمندی و از سوی دیگر با زنانه شدن سرپرستی خانوار مواجه هستیم. این امر به تغییرات جمعیتی، مرگ و میر و امید به زندگی زنان و مردان مربوط می‌شود.
معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، افزود: یکی از عوامل تاثیرگذار در زمینه تعداد زنان سرپرست خانوار، نرخ طلاق و ازدواج است که تعداد زنان سرپرست خانوار را به ویژه در گروه‌های سنی جوان‌تر افزایش می‌دهد.
وی افزود: امروزه در زمینه الگوی زنان سرپرست خانوار با کسانی مواجه هستیم که به علت ازدواج نكردن سرپرستی خانوار را بر عهده گرفته اند. این دسته از افراد نسبت به زنان مطلقه با پیامد های کمتری روبرو هستند. زن سرپرست خانوار اگر مطلقه باشد و سرپرستی فرزندان خود را بر عهده داشته باشد، از فقر بیشتری رنج می‌برد و این فقر نیز به فرزندان آنها منتقل می‌شود. هر چند که عامل اصلی که موجب می‌شود در ایران زن به سرپرست خانوار تبدیل شود، مرگ و میر شوهر است، اما با توجه به افزایش آمار طلاق، انتظار می‌رود که تعداد زنان سرپرست خانوار به علت طلاق، افزایش یابد.معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده با اشاره به تغییرات کیفی زنان سرپرست خانوار، ادامه داد: ترکیب جنسی، تحصیل و ... به گونه‌ای است که این خانواده‌ها به مرور از یک پدیده نسبتاً طبیعی به آسیب اجتماعی تبدیل شوند.
وی تصریح کرد: اهمیت نهاد خانواده از سویی و وجود مواردی مانند تبعیض جنسیتی از سوی دیگر در بیشتر جوامع از جمله ایران، زنان سرپرست خانوار را آسیب‌پذیر کرده است؛ البته علاوه بر دولت، چند سازمان غیردولتی و خیر در نقاط مختلف کشور در زمینه پرداختن به وضعیت زنان سرپرست خانوار فعالیت می‌کنند و در این شرایط قطعا وجود بانک آماری می‌تواند به ما کمک کند که ویژگی‌های زنان سرپرست خانوار را بهتر بشناسیم.
اعلام آمادگی صندوق جمعیت سازمان ملل متحد برای حمایت از سرشماری 1395
خانم دكتر احمد زاده، معاون نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران ضمن تقدیر از همكاری مركز آمار ایران و پژوهشكده آمار با صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در طول برنامه پنجم كشوری و برگزاری این همایش گفت:صندوق جمعیت در طول برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه، از اجرای سرشماری‌های 85 و 90 حمایت‌های فنی و مالی كرد، هر چند در مقابل هزینه‌های سرشماری ناچیز بود. وی افزود: حمایت های صندوق در سرشماری 85 ، متمركز بر تقویت ظرفیت‌های ملی در زمینه حساس سازی سرشماری بر مسئله جنسیت و داده های تفكیك شده بود كه این امر فقط به تولید داده‌ها محدود نمی‌شود بلكه بر اساس توصیه های بین المللی وبه تمام فرایند پرسشنامه از تهیه پرسشنامه تا طراحی آزمایش، جدول‌گیری و فرایند تحلیل به مسئله جنسیت باید حساس باشد كه مركزآمارایران تا به امروز قدم های مثبتی را تا به امروز در این زمینه برداشته است. در سرشماری 90 نیز اكثر فعالیت‌ها بر اساس انتشتار و تحلیل داده‌ها برای مدیریت و تصمیم سازی مبتنی برشواهد متمركز بوده است كه تولید نرم افزار ICR، نرم افزار پارس، چاپ و انتشاردفترچه ها و پوستر های سرشماری، كارت های اطلاعاتی و تحلیل سرشماری را از جمله مهمترین فعالیت‌های این دوره می توان ذكر كرد. خانم دكتر احمد زاده در ادامه سخنان خود، یكی از اهداف اصلی صندوق جمعیت به ویژه درسطح بین الملل و منطقه را، اطمینان از ارتقاء ظرفیت كشورها در جهت انتشار وسیع و تحلیل نتایج سرشماری و تولید شواهد به روز و دقیق به منظور تصمیم‌سازی، برنامهریزی، مدیریت، پایش و ارزیابی برنامه‌ها در سطوح مختلف برای نهادها، سازمانهای دولتی و جامعه مدنی ذكر كرد. وی تصریح كرد: در جمهوری اسلامی ایران، این هدف جزو اولیت های اصلی برنامه های پنجم توسعه ای است دنبال شده است و قدم‌های مثبتی نبز تا به امروز در این زمینه برداشته شده است.
خانم دكتر احمد زاده در ادامه ضمن تاكید بر اهمیت سرشماری‌ها و آمار های ثبتی و حیاتی به عنوان منابع اصلی تولید داده‌های جمعیتی گفت: این داده‌ها ، اطلاعات پایه ای لازم برای رصد شاخص‌های بین المللی و توسعه ای كشور و همچنین داده های لازم برای دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشی در جهت تحلیل های عمقی و تدوین گزارش های توصیفی و تبیینی در سطح ملی برای برنامهریزی و تصمیم سازی را فراهم می‌كنند. وی افزود: در این راستا در سال 2013، یكی از اصلی‌ترین فعالیت‌های صندوق و پژوهشكده آمار ، تدوین و تولید 18 گزارش بر اساس داده‌های سرشماری 90 اختصاص داشته است كه این گزار شات طیف وسیعی از اطلاعات جمعیتی و شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی، مثل وضعیت تحصیلات؛ امكانات رفاهی ، دسترسی به اینترنت و مسكن را فراهم می آورد. وی همچنین بر همكاری پژوهشكده آمار و صندوق جمعیت برای ترجمه گزارش تحلیل جمعیت و انتشار آن در سال 2014 اشاره نمود.ایشان همچنین در پایان سخنان خود از آمادگی صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، برای حمایت از سرشماری 95 به ویژه سرشماری ثبتی مبنا خبر داد.