1- مقدمه

بی‌شك وقت و زمان، سرمایه گران‌ بها و بی‏نظیر برای بشر است كه می‏توان در استفاده بهینه از آن در همه عرصه‏ ها به پیش رفت و به عالی‏ترین درجات مادی و معنوی نایل شد. وقت؛ یعنی فرصت‏ها، ساعت‏ها، روزها و ماه ‏ها و سال ‏ها، بلكه دقیقه‏ ها و ثانیه‏ ها و لحظه ‏ها، بهره ‏گیری از وقت بزرگترین توفیقی است كه نصیب بشر می‏شود و او می‏تواند در پرتو آن به اهداف عالیه برسد و به پیروزی در همه ابعاد دست یابد.

برای برنامه‌ریزی فرهنگی در یک جامعه، شناخت جامعی از رفتارها و الگوهای فرهنگی مردم آن جامعه الزامی است. یکی از مباحث مهم فرهنگی، زمان صرف شده توسط افراد جامعه برای فعالیت‌های مختلف است. دانستن اینکه مردم چقدر زمان صرف کار، مطالعه، سرگرمی و ... می‌کنند به برنامه‌ریزان کمک می‌کند تا زیرساخت‌های مناسب فرهنگی ایجاد کنند یا برای استفاده بهینه افراد از وقت‌شان برنامه‌های آموزشی، سرگرمی، تفریحی و ... تهیه کنند.

مرکز آمار ایران با توجه به درخواست‌ هایی که در این زمینه شده بود، طرح آمارگیری گذران وقت را طراحی و اجرا کرده است. این طرح باهدف دستیابی به شیوه گذران وقت افراد جامعه، شناخت نوع و مدت‌زمان فعالیت‌های انجام‌شده توسط آنها، نخستین بار برای دوره آماری یک‌ساله در فصول پاییز و زمستان 1387، بهار و تابستان 1388 و برای دوره آماری دوم، در فصول پاییز و زمستان 1393 و بهار و تابستان 1394 و برای دوره آماری سوم در فصل پاییز و زمستان 1398و بهار و تابستان 1399 در مناطق شهری کشور توسط دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری تهیه، طراحی و اجرا شد.

2- طرح مسئله

مطابق با طبقه‌بندی ایکاتوس2016، کدهای 1 تا 5 گذران وقت برای تولید کالا و ارائه خدمات است. کد 1 به اشتغال و فعالیت‌های مرتبط با مزد اختصاص دارد و کدهای 2 تا 5 نیز منجر به تولید کالا یا ارائه خدمات می‌شوند ولی چون افراد، این فعالیت‌ها را برای خود و خانوارشان انجام می‌دهند و مزدی بابت آن دریافت نمی‌کنند در طبقه‌بندی ایکاتوس مجزا شده‌اند. کد 2 گذران وقت به فعالیت‌هایی نظیر کاشت محصولات کشاورزی، خشک کردن محصولات کشاورزی، پرورش دام و طیور، ماهیگیری و صید آبزیان، تولید و فرآوری منسوجات، تولید و فرآوری محصولات چوبی، تولید و فرآوری محصولات گیاهی، تعمیر ماشین الات، فعالیت‌های ساخت و ساز و ... اختصاص دارد. این فعالیت‌ها برای دریافت مزد انجام نمی‌شود و افراد این فعالیت‌ها را برای خود و خانوارشان انجام می‌دهند. اگرچه این فعالیت‌ها از فعالیت اشتغال متمایز شده‌اند ولی چون ماهیت تولیدی دارند و مطابق تعریف کار، فعالیت فکری یا بدنی برای انجام آنها صورت گرفته است بنابراین در این گزارش تلاش می‌شود مجموع ساعات صرف شده برای کدهای 1و 2 (صرف نظر از دریافت یا عدم دریافت مزد) به عنوان ساعت کار و فعالیت تولیدی در نظر گرفته شود. با توجه به اینکه یکی از اهداف این طرح محاسبه زمان صرف شده برای فعالیت‌های بدون مزد می‌باشد، کدهای 3 تا 5  نیز به عنوان فعالیت‌های بدون مزد، در نظر گرفته می‌شود. در ادامه، تعریف کار و فعالیت‌های تولیدی و مصادیق آن مورد بررسی قرار می‎گیرد.

 برای مشاهده متن کامل این مطلب به فایل پیوست مراجعه کنید.