آمارهای گذران وقت، زمان صرف شده یا اختصاص داده شده افراد در یک دوره مشخص مثلا ٢٤ ساعت از یک شبانه روز و یا یک دوره ٧ روز هفته است. آمارهای گذران وقت ابزاری منحصر به فرد برای بررسی طیف وسیعی از نگرانی‌های سیاسی از جمله ارزیابی کیفیت زندگی یا رفاه عمومی، تجزیه و تحلیل تقسیم کار بین زنان و مردان، بهبود برآورد انواع کار (بامزد و بدون مزد) و برآورد تولید خانوار و سهم آن در تولید ناخالص داخلی است.

علاقه روزافزون کشورها به روش‌های بررسی زمان صرف شده نه تنها از اهمیت استراتژیک استفاده از آمار گذران وقت  برای اهداف سیاسی و تحقیقاتی می‌باشد بلکه از تنوع و دامنه گسترده‌ای از کاربردهای آمار گذران وقت در زمینه‌های مختلف مانند حمل و نقل، اوقات فراغت و تفریح، برنامه‌های بازنشستگی و برنامه‌های مراقبت‌های بهداشتی نیز می‌باشد. علاوه بر کاربردهای اولیه آنها در زمینه‌هایی مانند مطالعه تغییرات اجتماعی ، تقسیم کار، تخصیص زمان برای تعهدات خانگی و غیره، مطالعات استفاده از زمان اخیراً در برآورد ارزش تولید خانوار ارائه شده است. در این گزارش تلاش شده است آمارهای گذران وقت ایران با تعدادی از کشورهای منتخب که از نظر جامعه آماری مشابه ایران هستند، مقایسه شود.

 ٢-تاریخچه طرح امارگیری گذران وقت در جهان و ایران

مطالعات مربوط به گذران وقت برای اولین بار در جهان در اوایل دهه ١٩٠٠ در آمارگیری‌های اجتماعی در مورد شرایط زندگی خانواده‌های طبقه کارگر انجام شد. ساعات طولانی کار و نیاز به سازماندهی کار برای کوتاه کردن روزکاری، اطلاع در مورد نسبت کار و اوقات فراغت در زندگی روزمره کارگران در کشورهایی که صنعتی شدن در آن جریان داشت باعث ایجاد نگرانی گردید.

توزیع زمانی فعالیت‌های روزمره در جمعیت‌های شهری و روستایی تحت تأثیر پیامدهای شهرنشینی و درجات مختلف صنعتی شدن در جوامع مختلف قرارگرفت. بیشتر مطالعات انجام شده از گذران وقت در کشورهای در حال توسعه انجام شده است.

مطالعات گذران وقت در اوایل قرن بیستم به‌عنوان ابـزاری بـرای فهـم شیوه زنـدگی مردم از جمله زندگی اجتماعی آنان بر اساس الگوی گذران وقت انجام شـد. در نیمـه دوم قـرن بیستم خصوصاً در دهه‌های آخر قرن، نیاز به اندازه‌گیری كار بدون مزد مردان و زنان برای براورد توزیع كار بدون مزد كه به منظور رفاه فردی انجام می‌شود، احساس شد. این بررسی‌ها در دهه ١٩٦٠ توسط كانادا و بریتانیای كبیر آغاز و توسط نروژ، بلغارسـتان، ژاپن، فنلاند، اتریش و بعضی كـشورهای دیگـر در دهـه‌هـای ١٩٧٠ و ١٩٨٠ دنبـال شـد. ایـن كشورها از مفاهیم و روش‌های‌شان برای اندازه‌گیری و تحلیـل مزدكـار زنـان و مـردان استفاده كردند. بدیهی است كه اجرای چنین طرح‌هایی نیازمند طبقه‌بندی‌های مرتبط و جامعی است. در میان طبقه‌بندی‌های ارائه‌شده از سوی كشورهای پیشرفته، طبقه‌بندی اداره آمار اتحادیـه اروپـا[١] و استرالیا از منابع معتبر در این زمینه می‌باشند. در دو كنفرانس جهانی كه در سال‌های ١٩٨٥ و ١٩٩٥ برگزار شد، نیاز به این مطالعات از سوی مراكز ملی آمار ، منطقه‌ای و بین‌المللی و نهادهای وابـسته بـه سـازمان ملـل بـرای ایجـاد مبنایی برای براورد كل كار زنان، به خصوص كار بدون مزد آنها مورد تأكید قرار گرفته است. در قالب یك طرح عملی كه در چهارمین كنفرانس جهانی زنان در سال ١٩٩٥ در پكن ارائـه شـد، گسترش طبقه‌بندی‌های بین‌المللی فعالیت‌های گذران وقت با توجه به تفاوت‌های بـین زنـان و مردان در كار با مزد و بدون مزد مورد تأكید قرار گرفت.

مطالعات مربوط به گذران وقت در ایران نخستین بار بنا به درخواست مركز آمار ایران به صورت طرح پژوهشی با هدف بررسی چگونگی گذران وقت افراد جامعه در پژوهشكده آمار انجام و به دنبال آن به صورت طرح آزمایشی در سال ١٣٨٣ در شهر تهران اجرا شد، بعد از آن نخستین بار برای دوره آماری یکساله در فصل پاییز و زمستان ١٣٨٧ بهار و تابستان ١٣٨٨و برای دومین دوره آماری، فصل پاییز و زمستان ١٣٩٣ و بهار و تابستان ١٣٩٤، در مناطق شهری کشور توسط دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری تهیه، طراحی و اجرا شد. سومین دوره آماری این طرح در فصل پاییز و زمستان ١٣٩٨و بهار و تابستان ١٣٩٩در نقاط شهری کشور اجرا شد...

برای مشاهده متن کامل به فایل پیوست مراجعه کنید.